Korelasyon Göstergesi Nedir ve Üzerindeki Değerler Ne İfade Etmektedir?

Bu yazımda korelasyon göstergesinin (correlation meter) ne olduğundan, ne işe yaradığından ve üzerindeki değerlerin ne ifade ettiğinden bahsedeceğim. Ondan önce, tabii eğer okumadıysanız, ilk önce “Mono Uyumluluğu Gerçekten Önemli mi?” ve sonra da “Mono Uyumluluğunu Nasıl Kontrol Ederiz?” başlıklı yazılarımı okumanızı tavsiye ederim.

Korelasyon göstergelerinin ilk kullanımı plak zamanlarına dayanıyor. Plağa basılan sinyalde ciddi faz problemleri olursa bu problemler, pikapların iğnelerinin atlamalarına sebep oluyordu. Bu sebepten dolayı plak kalıbı üzerine çalışan teknik insanlar sinyali sürekli olarak korelasyon göstergesi ile takip ediyorlardı.

Korelasyon göstergeleri daha sonraları üst düzey kayıt mikserlerinde kullanılmaya başlandı. Günümüzde korelasyon göstergesine sahip olan ücretli ve ücretsiz birçok plug-in bulmak mümkün.

Korelasyon göstergeleri stereo sinyalde sol ve sağ kanallar arasındaki faz ilişkisini gösterir. Biraz daha basit bir şekilde ele alacak olursak, korelasyon göstergesinin stereo sinyalin monoya ne kadar uyumlu olduğunu gösterdiğini söyleyebiliriz.

Korelasyon göstergesini hem iki veya daha fazla mikrofonla kaydedilmiş stereo ya da çok kanallı kayıtları (örnek olarak davul, gitar vb.) hem de parçaların miksini kontrol etmek için kullanabilirsiniz.

Korelasyon göstergeleri farklı formatlar ve tasarımlarda karşımıza çıkabiliyor ancak tipik bir korelasyon göstergesinde yatay veya dikey olarak konumlandırılmış, ortasında 0 (sıfır) noktası bulunan, -1 ile +1 değerleri arasına yayılmış bir skala görürüz.

Korelasyon Göstergesi Üzerindeki Değerler

Korelasyon göstergesi üzerindeki değerler gelişigüzel seçilmiş sayılar değildir.

Eğer sol ve sağ kanaldaki iki sinyal aynı ise (örnek olarak tek mikrofonla kaydedilmiş bir ses sol ve sağ kanalda eşit olacak şekilde stereo çıkışa gönderilmişse), bu durumda iki sinyal arasında hiç faz farkı olmadığı için faz açısı sıfır derece olarak kabul edilir. Sıfır derecenin kosinüs değeri +1’dir:

0 derece | kosinüs | +1

Eğer sol ve sağ kanal arasındaki iki sinyal aynı fakat fazları birbirlerine göre tamamen ters ise (örnek olarak tek mikrofonla kaydedilmiş bir ses sol ve sağ kanalda eşit olacak şekilde stereo çıkışa gönderilmiş ama sağ kanaldaki sinyalin fazı ters çevrilmişse), bu durumda bu iki sinyal arasındaki faz açısı 180 derecedir. 180 derecenin kosinüs değeri -1’dir.

180 derece | kosinüs | -1

Eğer sol ve sağ kanaldaki sinyaller birbirlerinden tamamen farklıysa (örnek olarak sol kanalda mikrofonla kaydedilmiş bir insan sesi, sağ kanalda ise gitar varsa), bu durumda iki sinyal birbirlerinden bağımsız olduğu için aralarındaki faz açısı 90 derece olarak hesaplanır. 90 derecenin kosinüs değeri sıfırdır.

90 derece | kosinüs | 0

Korelasyon göstergesindeki skala bu sebepten dolayı -1 ile +1 arasındaki değerler üzerine kurulmuştur.

Değerler ve Pratikteki Karşılıkları

Peki, korelasyon göstergesi üzerindeki bu değerler pratikte ne ifade ediyor?

Sinyali korelasyon göstergesi ile takip ederken, göstergedeki ibre çoğunlukla 0 ile +1 arasında geziyorsa bu, sinyalde faz problemleri olmadığı anlamına gelmektedir. Diğer deyişle, eğer ibre genelde 0 ile +1 arasında gidip geliyorsa, korelasyon göstergesi ile takip ettiğiniz stereo sinyal, mono ile uyumludur.

İbre nadiren sıfırın altına düşüyorsa ve fazla kalmadan yine sıfırın üzerine çıkıyorsa bu, stereo sinyalde mono uyumlulukla ilgili ufak tefek problemler bulunduğu ancak bunların çok da önemli olmadığı anlamına gelmektedir. Tabii her zaman kulak ile de kontrol şart!

Diğer yandan, ibre genellikle -1 ile 0 arasında geziyorsa ya da sıfırın altına düştüğünde uzun süre orada kalıyorsa bu, stereo sinyalde ciddi mono uyumsuzlukları olduğu anlamına gelmektedir.

Stereo kayıtların ve mikslerin mono uyumluluğunu sürekli kontrol etmenin, hatta bunu bir alışkanlık haline getirmenin gerekli olduğunu düşünüyorum. Bunu yaparken de, “Mono Uyumluluğunu Nasıl Kontrol Ederiz?” başlıklı yazımda da belirttiğim gibi, tek bir referansa bağlı kalmaktansa, hem kulak (mono dinleme) hem de göz (korelasyon göstergesi) referansına başvurmanın çok daha isabetli bir yaklaşım olduğuna inanıyorum.