İngilizcede ‘automation’ olarak adlandırılan otomasyonu klasik anlamda “mikserin üzerinde yapılmış olan ayarların bir kısmını veya tümünü ve de bu ayarların miks içindeki değişimlerini hatırlayan ve tekrar edebilen sistem” olarak tanımlayabiliriz.

Klasik anlamda diye özellikle belirttim çünkü analog teknoloji ile çalışırken otomasyon sadece bazı stüdyo tipi mikserlerde (ya da o zamanki isimleriyle kayıt konsolları) üzerinde olan bir sistemdi. EQ ya da kompresör gibi bir outboard gear üzerinde bulunan parametreleri otomasyona sokamazdınız.

Bugün tamamen in-the-box çalışıyorsanız DAW içindeki her şeyi, kanalların seviye ayarlarından seslerin panorama içindeki dağılım noktalarına, kompresörün üzerindeki threshold parametresinden delay üzerindeki dry/wet dengesine kadar, otomasyona sokmak mümkün.

Günümüzde otomasyonun modern sound’un ayrılmaz bir parçası haline geldiğini, hatta modern sound’u şekillendiren ögelerden biri olduğunu söylesek sanırım abartmış olmayız.

DAW İçinde Otomasyon Yazımı

DAW içinde otomasyon yazmanın üç yolu var:

Birincisi, ekranda kanal üzerine mouse ile otomasyon eğrileri (çizgileri) çizmek.

İkincisi, ekrandaki kontrolleri kullanarak gerçek zamanlı olarak otomasyon yazmak. Örnek olarak playback sırasında (parça çalarken) istediğimiz kanalın seviye ayarını DAW içindeki mikserin fader’ı ile kontrol etmek, istediğimiz yerleri açıp kısmak.

Üçüncüsü ise yine playback sırasında (parça çalarken) dış bir kontrol ünitesi kullanarak gerçek zamanlı otomasyon yazmak. Yukarıdaki örnekten devam edecek olursak, istediğimiz kanalın seviye ayarını dış bir kontrol ünitesi ile kontrol etmek, istediğimiz yerleri açıp kısmak.

DAW için üretilmiş birçok kontrol ünitesi bulunuyor. Bunlara ingilizcede ‘control surface’ adı veriliyor. Aralarında fiyat olarak çok hesaplı olanlar da var. Aklıma ilk gelenler Presonus Faderport ve Behringer X-Touch.

Presonus FaderPort

Otomasyon Modları

Şimdi gelelim yazımın esas konusu olan otomasyon modlarına. Farklı firmalar otomasyon modları için farklı isimler kullanabiliyor. Hatta bazı yazılımlar içinde alternatif modlar da bulunuyor. Ancak temel olarak ele alacak olursa beş farklı otomasyon modu olduğunu söyleyebiliriz:

  • Off
  • Read
  • Write
  • Touch
  • Latch

Ben bu otomasyon modlarını size Pro Tools üzerinden anlatacağım ama diğer DAW’larda da bu modların çalışma prensipleri hemen hemen aynı.

Off

Adından kolayca anlaşılabileceği gibi, Off modunda otomasyon kapatılır. Eğer varsa otomasyon verisi saklanır, silinme gibi bir durum söz konusu olmaz, ancak otomasyon devre dışı kalır.

Read

Read modunda kanalda bulunan tüm otomasyon verisi okunur ve işlenir (uygulanır). Bu modda otomasyon verisi üzerinde gerçek zamanlı değişim yapılamaz. Bu sebepten dolayı Read modunu güvenli mod olarak düşünebiliriz.

Write

Write modunda otomasyon verisi playback başladığı anda kaydedilmeye başlar ve playback durana kadar devam eder. Eğer daha önce yazılmış ya da kaydedilmiş otomasyon eğrileri varsa veriler bu işlem sırasında silinir. Diğer bir deyişle Write modu ile yazılan otomasyon verisi daha önceki tüm verilerin üzerine kayıt yapar.

Touch

Touch modu küçük değişiklikler yapmak için ideal bir otomasyon modudur. Playback sırasında DAW içindeki ya da dış kontrol ünitesi üzerindeki bir parametreye veya düğmeye dokunduğunuzda yaptığınız değişiklik hemen otomasyon eğrisine yansır ve kaydedilir. Parametreden veya düğmeden elinizi çektiğinizde otomasyon eğrisi daha önceki kayıtlı haline geri döner. Örnek olarak bir klavyenin sesini sadece birkaç notada açmak için fader’ı yükseltip sonra elinizi çekebilirsiniz. Otomasyon eğrisi sadece sizin müdahale ettiğiniz bölümde değişecektir.

Kırmızı çizgiler Touch modu ile müdahale edilmiş otomasyon eğrisini gösteriyor.

Latch

Latch modu, Touch moduna benzer. Aradaki fark ise şudur: Touch modunda otomasyon yazımı parametrenin ayarını veya kontrol ünitesindeki düğmenin konumunu değiştirdiğinizde başlar ve elinizi çekince biter. Latch modunda ise otomasyon yazımı parametrenin ayarını veya kontrol ünitesindeki düğmenin konumunu değiştirdiğinizde başlar ancak playback duruncaya veya siz yeni bir değişiklik yapıncaya ya da otomasyon modunu Off / Read konumuna alıncaya kadar devam eder.

Sonuç

Yukarıda da belirttiğim gibi günümüzde otomasyon artık çok önemli. Gerçek zamanlı otomasyon yazımı için, özellikle de dış bir kontrol ünitesi kullanıyorsanız, Write, Touch ve Latch modlarını bilmek, aralarındaki farklılıklara hakim olmak çok önemli.

İyi miksler!

Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.

Benzer paylaşımlar için beni Facebook ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.

Presonus FaderPort fotoğrafı: www.presonus.com

© 2019 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.