Müzik Teknolojisi Müzik Prodüksiyonu ve Ses Kayıt Terimler Sözlüğü

Sözlük Ana Sayfa | Harflere atlamak için tıklayınız: KLMNOÖPQR

 

K

 

kafa ayarı

Analog bant kayıt cihazlarının kafalarının fiziksel olarak ayarlanması. İngilizcede head alignment olarak adlandırılır.

 

kalibrasyon

Analog bant kayıt sistemlerinde, belli standartlar dahilinde kayıt yapmak veya farklı bir makinede kaydedilmiş bir bandı diğer bir makinede kaydedildiği gibi okutmak ve de kullanılan banttan mümkün olan en iyi performansı alabilmek için yapılan seviye ayarlarına verilen isim.

 

kanal kayıt

Bir veya birkaç ses kaynağının kaydedilip daha sonra bu kayıtlar dinlenirken diğer ses kaynaklarının da önce kaydedilenlerle eş zamanlı (senkronize) olacak şekilde ayrı ses kanalları halinde banda veya diske kaydedilmesi.

 

kapasitif mikrofon

Bkz. condenser

 

kelime uzunluğu

Bkz. Word length.

 

kırılma

Bkz. refraction.

 

kırınım

Bkz. diffraction.

 

kompresör

Belirlenen bir seviye üzerine çıkan sinyalleri belirlenen bir oranda azaltarak dinamik aralığı daraltan, çıkış seviyesini dengeli bir hale getiren, compression işlemini gerçekleştiren ve otomatik volüm kontrolü sağlayan cihaz.

 [başa dönmek için tıklayınız]

 

 

L

 

latency

Bilgisayar tabanlı ve diğer dijital sistemlerde sinyalin sisteme girişinde ve çıkışında oluşan gecikmeye verilen isim. Milisaniye cinsinden ifade edilir.

 

lavalier

Eskiden konuşmacıların boyunlarına kolye gibi takılan mikrofonlara verilen isim. Daha sonra anlam genişlemiş ve lavalier adı giysilere iliştirilebilen tüm küçük mikrofonlar için kullanılmaya başlanılmıştır. Dilimizde yaka mikrofonu olarak adlandırılmaktadır.

 

leakage

Sızıntı. Aynı anda birden fazla enstrümanı farklı kanallara kaydederken, bir enstrümanın sesinin başka bir enstrümanın önündeki mikrofon tarafından alınıp kaydedilmesi. Leakage sadece stüdyo kayıtlarında değil, konser seslendirme sistemlerinde de problem yaratır.

 

legato

Notaları bağlı olarak çalmak anlamında kullanılan müzikal terim. Nefesli enstrümanlarda tek bir üfleme ile, gitarda tek bir pena vuruşu ve bunu takip eden hammer-on ve pull-off hareketleriyle ya da yaylı enstrümanlarda tek arşe hareketi ile birkaç notanın arka arkaya çalınması olarak örneklenebilir.

 

LFE

Low Frequency Effects; sinema ses sistemlerinde patlamalar gibi alt frekansları yoğun sesler için özel olarak ayrılmış, genellikle 5-120 Hz arasındaki bir aralıkta sinyal taşıyan özel kanal. Bu kanaldaki sinyal sistemde bulunan subwoofer’a gönderilir.

 

Lightpipe Alesis

firması tarafından geliştirilen, ilk önce ADAT kayıt cihazları üzerinde daha sonra standart olarak birçok cihaz üzerinde kullanılan, 8 dijital ses kanalı taşıyabilen veri aktarma protokolü.

 

limiter

Sinyalde ani oluşan yüksek seviyeli noktaları kesen cihaz. Bu noktalar peak olarak adlandırılır.

 

looping

Bkz. ADR.

 

loudness

Algılanan ses seviyesi. Loudness sesin fiziki bir özelliği değildir. Genelde ses şiddeti, ses basınç seviyesi veya ses seviyesi ile karıştırılır. Ayrıca bkz. Fletcher – Munson ve equal loudness contours.

 

low-cut filter

Bkz. Filtre.

 

low-pass filter

Bkz. Filtre.

 

Low-Z

Bkz. Z.

[başa dönmek için tıklayınız]

 

 

M

 

MAS

MOTU Audio System. MOTU tarafından geliştirilen real-time olarak Digital Performer altında çalışan plug-in formatı.

 

MADI

Multichannel Digital Audio Interface. 1991’de yayınlanıp 2003, 2008 ve 2010 yıllarında revize edilen AES10 standardına dayalı olarak SSL (Solid State Logic), AMS-Neve, Mitsubishi ve Sony tarafından geliştirilmiş dijital ses aktarma protokolü.

 

master output section

Mikser üzerinde, aux master, submaster fader, main mix fader ve diğer genel kontrollerin bulunduğu bölüm.

 

matched pair

Fabrikada arka arkaya üretilmiş aynı model iki mikrofona verilen isim.

 

MD

MiniDisc. 2.5″ çapında magneto-optical adı verilen, hem manyetik hem de optik prensipler taşıyan disk kullanan dijital kayıt formatı.

 

MDM

Modular Digital Multitrack. Modüler dijital kanal kayıt sistemleri. Tascam tarafından geliştirilen DTRS ve Alesis tarafından geliştirilen ADAT formatlarının verilen genel isim.

 

MIDI

Musical Intrument Digital Interface. Elektronik enstrümanlar, bilgisayarlar, sequencer’lar ve bu standardı destekleyen diğer tüm elektronik ve dijital cihazlar arasında müzikal performans ve cihaz kontrolü gibi bilgilerin akışını ve paylaşımını sağlayan dijital bir veri aktarım protokolü.

 

MIDI Ara birimi

Bkz. MIDI Interface.

 

MIDI Interface

MIDI arabirimi. Bilgisayar ve MIDI cihazları arasında MIDI veri ve mesajlarının transferleri için kullanılan arabirim.

 

MIDI time code

Time code’u MIDI mesajına çeviren protokol. Kısaca MTC olarak adlandırılır.

 

mic preamp

Bkz. Mikrofon preamplifikatörü.

 

mikrofon preamplifikatörü

Mikrofon sinyalini line sinyal seviyesine yükselten cihaz veya devre. İngilizcede microphone preamplifier ya da kısaca mic preamp veya mic pre olarak adlandırılır.

 

mini konnektör

Walkman ve mp3 player gibi portatif müzik dinleme cihazları ile profesyonel olmayan video kameralar ve bilgisayar ses kartlarında yaygın olarak kullanılan konnektör. Genelde şase ve iki iletkenden oluşur ve dengesiz stereo sinyal için kullanılır ancak şase ve tek iletkenden oluşan ve mono dengesiz sinyal için kullanılan modelleri de mevcuttur. Mini jack ve konnektörler 1/8″ (3.1 mm) ve 3.5 mm olarak ikiye ayrılırlar.

 

monophonic

Aynı anda sadece tek bir ses veya nota çalabilme özelliği.

 

MPEG Motion Picture Experts Group.

Dijital ses ve görüntü dosyaları için sıkıştırma kodları üzerinde çalışan ve bunları uluslararası standartlar haline getiren ISO (International Organization for Standardization) bünyesindeki çalışma grubu.

 

MTC Bkz.

MIDI time code.

 

multiband kompresör

Sinyali frekans aralıklarına bölen ve her frekans aralığını ayrı ayrı compress eden cihaz. Ayrıca bkz. crossover noktaları, compression ve kompresör.

 

multitimbral

MIDI enstrümanlarında aynı anda birden fazla kanaldan veri alıp bu kanallardaki bölümleri farklı sesler kullanarak çalabilme özelliği.

 

multitrack

İkiden fazla kanala kayıt yapabilen kayıt cihazlarına verilen isim.

 

multitrack recording

Bkz. Kanal Kayıt.

 

Musical Instrument Digital Interface

Bkz. MIDI.

 [başa dönmek için tıklayınız]

 

 

N

 

Nagra

Film setleri ve dış çekimlerde yapılan diyalog ve diğer ses kayıtları için profesyoneller tarafından yaygın olarak kullanılan bir ses kayıt formatıdır. Nagra firmanın ismi olmasına rağmen bu isim bir kayıt formatı olarak kabul edilmektedir.

 

NAMM

Müzik ürünleri üreten firmaların oluşturduğu uluslararası bir topluluk. NAMM ilk başta National Association of Music Merchants olarak kurulmuş daha sonra ismini International Music Products Association olarak değiştirmiştir ancak kısaltma (NAMM) aynı kalmıştır.

 

National Association of Music Merchants

Bkz. NAMM.

 

National Television Standards Committee Bkz.

NTSC.

 

nearfield monitors

Yakın alan monitörler. Dinleyiciye veya dinleme noktasına yakın mesafede yerleştirilen küçük boyutlu monitörler. Günümüzde kullanımı çok yaygın olduğu için ses kayıt dünyasında stüdyo ya da referans monitörü denildiğinde genelde yakın alan monitörler anlaşılır.

 

noise gate

Belirlenen bir seviye üzerindeki sinyalleri hiçbir işlem yapmadan ve hiçbir değişikliğe uğratmadan geçiren ancak sinyal seviyesi belirlenen seviye altına düştüğünde çıkışını kapatan ya da çıkış seviyesini kullanıcı tarafından belirlenen düzeyde azaltan cihaz.

 

noise-shaped dither

Dithering işlemi sırasında gürültüyü insan kulağının hassas olduğu ve olmadığı frekans bölgelerine göre uygulayan gelişmiş bir dithering tekniğidir.

 

non real-time DSP

Yapılan işlemlerin direkt olarak ses dosyasına veya non-destructive sistemlerde ayrı bir dosya olarak yazıldığı dijital sinyal işleme şekli.

 

notch filter

Bkz. Filtre.

 

NTSC

National Television Standarts Committee. Amerikan ulusal televizyon standartları komitesi.

 

nW/m

nanoWeber/metre. Analog bant kayıt cihazlarının kalibrasyonunda kullanılan manyetik alan gücünü ölçme birimi. Ayrıca bkz. Kalibrasyon.

 

Nyquist Theorem

Harry Nyquist tarafından geliştirilen bu teoriye göre dijital ortamda kaydedilebilecek ve üretilebilecek en yüksek frekans, sample rate’in %45-%50’ı kadar olabilir.

 [başa dönmek için tıklayınız]

 

 

O

 

octave

Bkz. Oktav.

 

ohm

Empedans için kullanılan birim. Ayrıca bkz. Empedans.

 

oktav

2:1 frekans oranı. Bir frekansın bir oktav üstü kendisi çarpı iki; bir oktav altı ise kendisi bölü ikidir.

 

omnidirectional (mikrofon)

Tüm yönlerden gelen seslere eşit şekilde duyarlı pick-up pattern. Ayrıca bkz. pick-up pattern; polar pattern; unidirectional; bidirectional.

 

open reel

Makara bant.

 

Orange Book

Veri depolamak amacıyla kullanılan ve bilgisayarlar tarafından okunabilen CD formatı.

 

oscillator

Seçilen frekans ile periyodik sinyal üreten elektronik devre veya cihaz. Analog synthesizer ve test sinyali üreten cihazlarda kullanılır.

 

otomasyon

Bkz. Automation.

 

outboard gear

Dış ünite (cihaz veya devre) şeklindeki sinyal işlemcilere verilen isim. Bu cihaz ve devreler outboard processors olarak da adlandırılır. Ayrıca bkz. Signal processors.

 

outboard processor

Bkz. Outboard gear.

 

overdubbing

Daha önce kaydedilmiş sesleri dinlerken başka bir sesi ayrı bir kanala daha önceki kaydedilenlerle eş zamanlı olacak şekilde kaydetme işlemine verilen isim.

[başa dönmek için tıklayınız]

 

 

Ö

 

örnekleme oranı

Bkz. Sample rate.

[başa dönmek için tıklayınız]

 

 

P

 

panlamak

Sinyali stereo miks içinde tam sağ, tam sol veya sağ ve sol kanallar arasında herhangi bir yere yatırmak.

 

parametric EQ

Bkz. Equalizer.

 

patchbay

Telefon teknolojisi kökenli, stüdyoda tüm cihazların giriş ve çıkışlarının toplandığı panel.

 

patchcord

Patchbay üzerinde bağlantı yapmak için kullanılan kısa kablolara verilen isim.

 

PCM

Bkz. Pulse Code Modulation.

 

PCM-VCR

Pulse Code Modulation – Video Cassette Recorder. Analog/ Dijital ve Dijital/Analog çeviriciler ile video kaset cihazından oluşan bir sistemdir. Dijitale çevrilen ses U-Matic formatındaki 3/4″ genişliğindeki video bant üzerine yazılır. DAT’ın yaygınlaşmasından önce albüm master’ları için kullanılmıştır.

 

PD

Mitsubishi tarafından geliştirilmiş, sabit kafa teknolojisine sahip, üretimden kalkmış dijital kayıt formatı.

 

peak

Sinyal seviyesinin en üst (maksimum) noktası. Pozitif peak değeri ve sıfır noktası arasındaki fark peak value (peak değeri); pozitif ve negatif peak değerleri arasındaki fark ise peak-to-peak value (iki peak noktası arasındaki değer) olarak adlandırılır.

 

period

Bkz. Periyot.

 

periyot

Ses dalgasının bir çevrimini tamamlaması için gereken süre. Saniye cinsinden ifade edilir.

 

phantom center

Stereo sistemlerde orta kanal. Stereo sistemlerde, sağ ve sol hoparlörlerin birleşmesi ile oluşturulan orta kanal dinleyici üzerinde sanki ortada üçüncü bir hoparlör varmış gibi bir izlenim yaratır. Bu sebepten dolayı orta kanal phantom (hayalet) center olarak adlandırılır.

 

phantom power

11-48 Volt arasında değişen, mikser veya ayrı bir güç ünitesi tarafından mikrofon kablosu aracılığı ile mikrofona gönderilen enerji. Condenser mikrofonlar için kullanılır.

 

phase

Bkz. Faz.

 

phono konnektör

Bkz. RCA konnektör.

 

pick-up pattern

Mikrofonun hangi yön veya yönlerden gelen ses dalgalarına duyarlı olduğu. Mikrofonun sesi alma veya sesi duyma şekli.

 

pitch shifter

Sesin perdesini (pitch) değiştiren cihaz.

 

plate reverb

Metal plakaların titreşimi ile elde edilen mekanik bir reverb simülasyon tekniği. Ayrıca bkz. reverberation ve reverb.

 

plug

Erkek tip konnektör.

 

polar pattern

Mikrofonun pick-up pattern’ının grafiğe dökülmüş hali. Polar response olarak da adlandırılır. Ayrıca bkz. Pick-up pattern.

 

polar response

Bkz. Polar pattern.

 

polyphonic

Aynı anda birden fazla ses veya nota çalabilme özelliği.

 

portamento

İki nota arasında pitch’in belirli bir hızda yükselerek ya da alçalarak geçiş yapması. Glissando veya glide olarak da adlandırılır.

 

post production

Bkz. Post prodüksiyon.

 

post prodüksiyon

Film ve müzik prodüksiyonlarının son aşaması için kullanılan geniş anlamlı bir terimdir.

 

PPQN Parts-Per-Quarter-Note.

Bkz. Resolution (MIDI).

 

principal effects

Film ve görüntülü programlarda, ses tasarımcıları tarafından gerçekleştirilen patlama, çarpışma gibi ses efektleridir. Ayrıca bkz. Sound design ve sound designer.

 

print-through

Bandın makarada sarılı durumdayken bir katındaki manyetizmin hemen dışındaki katına geçmesi, etki etmesi. Bunu önlemek için analog makaralı bantlar bandın son tarafı dışarıda olacak şekilde saklanır. Ayrıca bkz. Tails out ve heads out.

 

pro gear (veya equipment)

Profesyonel cihazlara verilen isim.

 

production sound

Film ve görüntülü program prodüksiyonlarında çekim sırasında sette kaydedilen sesler.

 

prosumer

Profesyonel ve ev tipi cihazlar arasında kalan yarı- profesyonel cihazlara verilen isim.

 

proximity effect

Yakınlık etkisi. Cardioid ve bidirectional mikrofonların ses kaynağına yaklaştıkça alt frekansları daha fazla ve daha vurgulu olarak üretmesi. Ayrıca bkz. Pick-up pattern; polar pattern; unidirectional; bidirectional.

 

psikoakustik işlemciler

Bkz. Psychoacoustic processors.

 

psychoacoustic processors

Psikoakustik işlemciler. Sesin beyin tarafından nasıl algılandığını etkileyen sinyal işlemciler. Ayrıca bkz. Sinyal işlemciler.

 

Pulse Code Modulation

PCM. Analog sinyalin belli periyotlarda örneklenip, quantize edilip, ikili sayı sisteminde dijital olarak temsil edilmesi.

 

punch-in / punch-out

Herhangi bir kanaldaki bir hatayı düzeltmek amacıyla, müzik akarken sadece hatalı bölümün başında kayda girme işlemine punch-in, hatalı bölümün sonunda kayıttan çıkma işlemine ise punch-out adı verilir.

 [başa dönmek için tıklayınız]

 

 

Q

 

Q

EQ’nun etkili olduğu frekans aralığının genişliği; iki cut-off noktası arasında kalan çan eğrisinin genişliği. Q, oktav cinsinden ifade edilen bandwidth’in farklı bir şekilde ifade edilmesidir. Q, “quality factor” (kalite faktörü) anlamına gelmektedir. Bandwidth ve Q ters orantılıdır; bandwidth oktav olarak artıkça Q değeri küçülür, bandwidth oktav olarak daraldıkça Q değeri büyür. Ayrıca bkz. Equalizer ve cut-off frequency.

 

quantization

Analog sinyaldeki voltaj değerlerinin dijital sistemde temsil edilen değerlere çevrilmesidir.

 

QuickTime

Apple firması tarafından geliştirilen dijital video, ses, animasyon ve grafik platformu. Macintosh bilgisayarların yanı sıra Windows altında da çalışmaktadır.

 [başa dönmek için tıklayınız]

 

 

R

 

RCA konnektör

Şase ve tek iletkenden oluşan konnektör. Dengesiz sinyal için kullanılır. Kasetçalar, cd player ve benzeri ev tipi cihazların yanı sıra S/PDIF giriş ve çıkış kapıları için de kullanılır.

 

R-DAT

Rotary-Digital Audio Tape. Bkz. DAT.

 

real-time DSP

Gerçek zamanlı dijital ses işleme.

 

reamp (reamping)

Gitar sinyalini doğrudan (herhangi bir amplifikatör veya sinyal işlemciden geçirmeden) kaydedip daha sonra kuru olarak kaydedilmiş sinyali gitar amplifikatör veya sinyal işlemcilere gönderip tekrar kaydetmek. 1960’lardan bu yana kullanılan bu tekniği günümüzde plug-in’ler yardımıyla gerçekleştirmek çok kolay hale gelmiştir.

 

recall

Bkz. Snapshot recall.

 

record/sync head

Bantlı analog kanal kayıt cihazlarında bulunan hem kayıt hem de okuma işlemlerini senkronize olarak yapabilen kafa. Overdubbing işlemi sırasında kullanılır.

 

recording console

İngilizcede kayıt mikserlerine verilen isim.

 

Recording Industry Association of America

Kısa adı RIAA olan, Amerika’da plak firmalarını temsil eden bir meslek birliği. Amerika’da, yasal yollarla satışı yapılan albümlerin %90’ı bu birliğin üyeleri olduğu firmalar tarafından üretilmekte ve/veya dağıtılmaktadır. Ayrıca bu birlik altın ve platin plak ödüllerini onaylar ve verir.

 

Red Book

Ses ve müzik CD formatına verilen isim.

 

reflection

Ses dalgalarının yansıması.

 

refraction

Kırılma. Ses dalgalarının yayılma hızının ortam değişikliğine bağlı olarak artması veya azalması ve bu sebepten dolayı dalgaların kırılması ve yön değiştirmesi. Örnek olarak ses dalgaları havadan sıvı bir ortama geçerse, dalgalar bu ortam değişikliğine bağlı olarak kırılıp yön değiştirirler. Refraction, genellikle diffraction (kırınım) ile karıştırılır.

 

repro head

Bantlı kayıt sistemlerinde bulunan okuma kafası. Repro, reproduce (yeniden meydana getirmek, temsil etmek, tekrarlamak) sözcüğünün kısaltması olarak kullanılmaktadır.

 

resolution (MIDI)

Çözünürlük. Sequencer üzerinde parçanın temposu BPM, beats-per-minute (dakikadaki vuruş sayısı) olarak ayarlanır, ancak sequencer işlem yaparken vuruş aralarını çok daha küçük bölümlere ayırır. Buna resolution veya PPQN (parts-per-quarter note; her çeyrek nota için bölüm sayısı) adı verilir.

 

reverb

Reverberation ya da kısaca reverb simülasyonu yapan cihazlara verilen isim.

 

reverberation

Yansıma, yankılanma. Sesin bir mek√¢ndaki binlerce ve rasgele oluşan yansımaları ile meydana gelen akustik oluşum. Ayrıca bkz. Delay ve eko.

 

ReWire

Propellerhead firması tarafından geliştirilmiş, iki program arasında veri akışı sağlayan bir protokoldür. Yaygın olarak Reason ile Pro Tools veya Cubase gibi bir host programı birlikte kullanmak için kullanılır. Host programın sequencer’ında kayıtlı notalar Rewire üzerinden Reason’ın içindeki sampler veya synth’lere çaldırılabilir, bu sampler veya synth’lerin çıkışları Reason içinde mikslenebilir ya da ayrı kanallar halinde host programın mikserine taşınabilir.

 

RIAA

Bkz. Recording Industry Association of America.

 

riding the fader

Fader’ı sürmek; ses seviyelerini fader ile ayarlamak, seviye olarak düşük yerleri açıp, yüksek yerleri kısmak için kullanılan terim. Compression’a alternatif olarak kullanılır. Ayrıca bkz. Compression ve kompresör.

 

RMS

Root-Mean-Square. Sinyalin belli bir süre içinde elde edilen ortalama genlik değeridir. Ses sinyalinde ortalama seviye değerleri kendi içlerinde fazla farklılık göstermez ancak peak değerleri sürekli değişir. Sinyalin belli bir süre içindeki genel yüksekliğini hesaplamak için RMS değeri kullanılır. RMS değeri, peak değerinin 2’nin kareköküne bölünmesi ile bulunur; diğer bir deyişle RMS değeri, peak değerinin 0.707 katıdır.

 

room tone

Oda tonu. Odanın veya bir mekanın, içinde başka sesler yokken boş ve sessiz haliyle kaydedilmesi. Room tone, post prodüksiyon aşamasında değiştirilen ve eklenen diyalogların altına veya aralarına döşenerek seste süreklilik sağlanır ya da ses kanalında silinen bölümlerin yerine eklenerek seste boşluk olması önlenir.

 

Root-Mean-Square

Bkz. RMS.

 

Rotary Head Digital Audio Recorder

Döner kafalı dijital ses kayıt cihazı.

 

RTAS

Real Time Audio Suite. Digidesign tarafından geliştirilen real-time olarak Pro Tools altında çalışan plug-in formatı.

 [başa dönmek için tıklayınız]