Beni tanıyanlar bilir, kasetleri sevmezdim ancak 1970 ve 1980’li yıllarda Türkiye’de plak bulmak çok zor olduğu için müzik dinlediğimiz ana format kasetti. 1990’lı yıllarda CD yaygınlaşmaya başladı. İleri geri sarmaktan, dip gürültüsünden ve kötü çoğaltılmış ya da kaydedilmiş kasetlerden yavaş yavaş kurtulmaya başladık. Yine de kaset, en azından “mobil” müzik dinleme formatı olarak, yerini korudu. Taşınabilir CD çalarlar hiçbir zaman walkman’in eline su dökemedi. Mobil cephede kaseti bitiren MP3 çalar ve cep telefonlarıdır.

Kaset sadece amatörlerin kullandığı bir format değildi. Grup, sanatçı ve prodüktör, o gün stüdyoda kaydedilenleri ya da kaba miksleri evlerinde, arabalarında dinlesinler diye birkaç kaset kopyası yapmak gerekirdi. Bazen de doğrudan kasete kaydedilmiş bir takım kayıtlar gelirdi; onları temizleme, düzenleme ya da makara bantlara veya bilgisayara aktarma işleri olurdu.

Kasetle uğraşması zordu… Ortadan kaybolmasına hiç üzülmedim. Hatta, sevmediğim için sevindim bile diyebilirim.

Uzun yıllar kasetlerden uzak kaldım… Ta ki geçen haftaya kadar.

Geçtiğimiz hafta içinde bir takım eski kayıtlar bulunan altı adet kaseti dijital formata aktardım.

Bu yazımda size bunun nasıl yaptığımdan bahsetmek istiyorum. Öyle ya da böyle kasetlerdeki eski kayıtlar bir şekilde hepimizin önüne çıkabiliyor ve bunları dijitale aktarmamız gerekebiliyor. Bu yazı o açıdan faydalı olabilir diye düşünüyorum.

 

Kasetçaların Kontrolü ve Temizliği

Bu iş için ilk olarak emektar kasetçalarım Technics RS-TR575’i dolaptan çıkardım. Prize taktım. Güç düğmesine bastım, cihaz açıldı!

 

Bildiğimiz gibi, ister profesyonel makara bant kayıt cihazları isterse kasetçalarlar olsun, analog makinelerin kalbi kafalarıdır. Bant, capstan adı verilen bir motor yardımıyla sabit bir hızla kafanın üzerinden geçer. Bir de bantı capstan’e bastıran lastik bir parça vardır. Buna da pinchroller, roller ya da idler adı verilir.

 

Kafa, capstan ve pinchroller bant ile temas halinde olduğundan, elimdeki kasetlerin sağlığı açısından kasetleri takmadan önce önce bir kontrol ve minik bir temizlik yaptım.

İlk önce pinchroller’ın durumunu kontrol ettim. Rengi mattı. Bu, istediğimiz bir şey. Parlak olsaydı ya da üzerinde çatlaklar olsaydı bu, durumunun kötü olduğu anlamına gelecekti. Böyle bir durumda parçayı değiştirmekten başka yok bulunmuyor.

İkinci adım olarak kafa ve capstan’i temizledim. Temiz bir kulak çubuğunu izopropil alkole batırdım, fazla alkolü atmak için çubuğu iyice salladım, kafayı ve capstan’i güzelce temizledim. Çubukta biraz kir birikti. İkinci bir çubukla aynı işlemi bir defa daha yaptım.

Kasetçaların çıkışını (sol ve sağ kanallar için) iki adet RCA – 1/4″ TS kablo ile ses kartıma bağladım. Kasetlerden birini taktım. All systems go! Her şey çalışıyor!

 

Referans Seviyesi

Analog bir kaynaktan bilgisayara ya da herhangi bir dijital cihaza kayıt yaparken ilk önce kendimize bir referans noktası seçmemiz gerekiyor. Elimdeki kasetlerin kayıt seviyelerine ve dinamik aralıklarına kabaca baktım. Seviyeler benim kasetçalarımda genel olarak 0 dB civarında görünüyordu. Kayıtların dinamik aralıkları ise oldukça dardı.

Bunları göz önüne alarak referans olarak 0 dB = -12 dBFS kullanmaya karar verdim. Diğer bir deyişle kasetçalardaki 0 dB seviyenin Pro Tools’taki karşılığının -12 dBFS olmasına karar verdim. Bu, dijitalde bana 12 dB’lik bir alan (headroom) verdi. Elimdeki materyal için bu oldukça yeterli bir alandı.

 

Kalibrasyon

Kalibrasyonu şu şekilde yaptım:

  • iPhone’u 1/8″ stereo – çift RCA bir kablo ile kasetçaların girişine bağladım.
  • iPhone üzerinde MultiTone Generator Lite programı ile 1 kHz test tonu açtım.
  • Kasetçaları record monitor konumuna aldım.
  • Pro Tools’ta bir kanal açıp kayıt/monitör konumuna aldım.
  • Test tonunu kasetçalarda 0 dB yüksekliğe göre ayarladım.
  • Test tonu devam ederken (ve sinyal seviyesi kasetçalarda 0 dB iken) ses kartımın giriş seviyesini Pro Tools kayıt kanalında -12 dBFS olacak şekilde ayarladım.

Kalibrasyon işlemi tamamlanmış oldu!

 

 

Transfer

Kalibrasyondan sonra altı kaseti Pro Tools aracılığı ile dijitale aktardım. Kabul ediyorum, onca yıl aradan sonra kasetle çalışmak, kasetten transfer için kalibrasyon yapmak bana nostaljik bir gün yaşattı ama bu kadarı yeterli! Bu bana uzunca bir süre yeter diye düşünüyorum.

Eğer sizin de kasetten dijitale aktarma yapmanız gerekirse ilk önce kasetçaların kontrolünü ve temizliğini yapıp sonrasında da yukarıda açıkladığım şekilde kasetçalar – DAW arası kalibrasyonu yapabilirsiniz.

 

İlgili yazılar:

 

Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.

Benzer paylaşımlar için beni Facebook ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.

Başlık fotoğrafı: sutulo | Pixabay

Fotoğraflar: Ufuk Önen

Kasetçalar çizimi The University of British Columbia UBC Wiki sitesinden alınmıştır.

© 2018 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.