Desibel, kuşkusuz müzik ve ses ile uğraşan herkesin duymuş olduğu bir kelimedir. Ses cihazlarının ve yazılımlarının hepsinde karşımıza çıkar. Bunları kullanan herkes desibelin ne olduğunu iyi kötü bilir. Ancak sorun şu ki, iyi kötü bilmek yetmez! Profesyonel olarak ses teknolojileri ve müzik prodüksiyonu üzerine çalışıyorsak ya da çalışmak istiyorsak, desibel nedir ne değildir, çok iyi anlamamız gerekir. Eğer desibel kavramını kafamızda çok iyi oturtamazsak, yaptığımız işi tesadüfen yapıyor oluruz.

Aşağıda, yedi maddede, desibel ile ilgili en önemli noktaları listeledim. Bu noktaları “konu başlıkları” olarak kabul edip, her başlık için derinlemesine araştırma yapmak çok faydalı olacaktır.

• 1

Desibel, ses ve sinyal ölçümleri için kullanılan logaritmik bir birimdir. Logaritmik skala sayesinde değerler arasındaki büyük değişimleri, daha küçük ve basitçe anlaşılabilir sayılarla ifade etmek mümkündür. Örnek olarak, “insanlarda duyma eşiğini 0.00002 Pa kabul ettiğimizde, duyma eşiği ile 0.02 Pa ses basınç seviyesindeki normal bir konuşma arasındaki fark 0.01998 Pa’dır” yerine “normal konuşma 60 dB SPL’dir” demek daha kullanışlıdır!

• 2

Desibel, Bel biriminin onda biridir. Diğer bir deyişle 10 desibel, 1 Bel’e eşittir. Bel adı, Alexander Graham Bell’in isminden gelmektedir. Desibel için kullanılan dB kısaltmasındaki B harfinin büyük yazılması bu sebepten dolayıdır.

• 3

Desibelin kendisi bir değer değildir. Desibel, metre ya da kilogram gibi sabit bir birim değildir. Desibel her zaman iki değerin oranını ifade etmek için kullanılır.

• 4

Desibeli iyi anlamak için logaritmik skalayı iyi anlamak gerekir. İki değer arasındaki değişim lineer skalada “fark”, logaritmik skalada ise “oran” olarak ifade edilir. Lineer skalada 1 ve 2 arasındaki değişim ile 4 ve 5 arasındaki değişim aynıdır: her ikisinde de fark 1’dir. Logaritmik skalada ise 1 ve 2 arasındaki değişim 1:2 oranı ile ifade edilir. Buna göre aynı oranı (1:2) elde etmek için gerekli değişim 4’ten 8’e olmalıdır.

• 5

Çok sayıda desibel türü vardır. Ses basıncı ve ses sinyalleri için en çok kullanılanlar dB SPL (ses basıncı), dBu (sinyal), dBV (sinyal) ve dBFS’tir (dijital sistemlerde sinyal). Bunları Ses Kayıt ve Müzik Teknolojileri adlı kitabımda detaylı olarak açıklamıştım.

• 6

Desibel ile işlem yaparken yüzde (%) ile hesaplama yapılamaz (çünkü desibel logaritmik bir birimdir). Örnek olarak, 80 desibelin %70’i 56 desibeldir gibi bir ifade söz konusu bile olamaz.

• 7

Desibel ile basitçe toplama işlemi yapılamaz (çünkü desibel logaritmik bir birimdir). Örnek olarak, elinizde 90 dB SPL ses üreten bir hoparlör varsa, aynı hoparlörden ikinci bir tane daha aldığınızda 180 dB SPL ses elde edemezsiniz! Elde edeceğiniz ses 93 dB SPL civarında olacaktır. Başka bir örnek olarak, 60 dB SPL, 75 dB SPL ve 80 dB SPL ses basıncı üreten üç farklı ses kaynağının oluşturduğu toplam ses basıncı 215 dB SPL değil, 81 dB SPL civarında olacaktır. Bu hesaplamaları da Ses Kayıt ve Müzik Teknolojileri adlı kitabımda detaylı olarak açıklamıştım.

Yazının başında da belirttiğim gibi, bu noktaları “konu başlıkları” olarak kabul edip, her başlık için derinlemesine araştırma yapmak çok faydalı olacaktır.

Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.

Benzer paylaşımlar için beni Facebook ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.

Başlık fotoğrafı: Pixabay

© 2017 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.