Analog Bant Emülasyon Plug-in’leri (2. Bölüm)

Yazının birinci bölümünde analog bant kayıt teknolojisi ile ilgili temel bilgiler paylaşmıştım (birinci bölümü okumak için tıklayınız). Analog bant emülasyon plug-in’lerini (deyim yerindeyse) “hakkıyla kullanabilmek” için bu bilgilerin gerekli olduğunu düşünüyorum. Yazının birinci bölümüne buraya tıklayarak ulaşabiliriz. Yazının ikinci bölümünde plug-in parametreleri ve kullanımları ile ilgili bilgilerle devam ediyorum.

Plug-in Parametreleri

Analog bant emülasyon plug-in’leri üzerinde sıklıkla kullanılan beş parametre sayabiliriz:

Tape speed / Speed / ips
Bias
Wow & flutter
Tape formula / Formula
Noise

‘Tape speed’ ya da ‘speed’, yazının başında da belirttiğim gibi, kafaların üzerinden geçen bandın hızı. Bu hız inch-per-second (ips) [inç/saniye] cinsinden ifade edildiği için bazı plug-in’lerde bu parametre ‘ips’ olarak adlandırılıyor.

‘Bias’, kaliteyi arttırmak ve özellikle üst frekans cevabını geliştirmek için kaydın içine enjekte edilen ultrasonik (insan kulağının duyamadığı) bir sinyal. Bant kayıt cihaz üreticileri kendi makinelerinde kullanılmak üzere bias ayar önerileri yaparlardı ve farklı kullanımın sesi bozabileceğini söylerlerdi. Tabii “ses bozmak” bilinçli olarak ve yaratıcı sebeplerle yapılıyorsa, neden olmasın?

‘Wow & flutter’, yine yukarıda açıkladığı gibi, bant kayıt cihazının transport mekanizmasında oluşan bazı sorunlar sebebi ile sinyalde ortaya çıkan istenmeyen frekans modülasyonlarına verilen isim. Eskiden bundan kurtulmak için çok çaba harcanırdı ancak günümüzde bunu yaratıcı sebeplerle kullananlar var.

‘Tape formula’ ya da kısaca ‘formula’, analog manyetik bant üretiminde farklı firmalar tarafından kullanılan farklı kimyasal formül ve karışımları simüle eden parametreye verilen isim.

‘Noise’ ise adı üstünde gürültü. Analog bant gürültülü bir medyaydı. En belirgin gürültü ise banttan kaynaklanan hsss sesiydi. Analog bant emülasyon plug-in’leri üzerinde bulunan ‘noise’ parametresi genelde hsss sesinin simülasyonunu kontrol eder.

Waves J37

Kullanım

Analog bant emülasyon plug-in’lerini, dijitalin o her zaman aynı şekilde tepki veren disiplinini bozup işe biraz gelişigüzellik katmak ya da sinyale biraz sıcaklık eklemek için kullanabilirsiniz. Bunların yanı sıra bu plug-in’lerden farklı amaçlar için de yararlanabilirsiniz. Örnek olarak plug-in’in giriş katındaki input seviyesine yüklenerek ‘tape saturation’ etkisi yaratabilirsiniz. Diğer bir örnek olarak, eski kayıtlarda bol bol duyduğumuz ‘tape delay’ efektini elde edebilirsiniz.

Şahsi olarak ben bu plug-in’lerin elimizin altında olmasından dolayı çok mutluyum. Benim kayıt serüvenim 1980’li yıllarda başladı. O zamanlar çoğunlukla 1 inç bantlara 16 kanal kayıt yapıyorduk. İstanbul’daki az sayıda stüdyoda 2 inç bantlara 24 kanal kayıt yapan cihazlar vardı. Miks ve genel olarak stereo kayıtlar için 1/4 inç kalınlığında bantlar kullanıyorduk. Bu analog bant kayıt cihazlarını sadece müzik stüdyolarında değil, çalıştığım radyolarda da çokça kullandım.

Belki eskiyi düşündüğümüzde aklımıza güzel anılar geliyor ama açıkça konuşmak gerekirse analog bantlarla çalışmak çok zordu. Bandı sürekli ileri geri sarmak çok dertli bir işti. Edit imkanları çok kısıtlıydı. Düzeltme veya değişiklik yapmak istediğinizde ‘punch in’ yöntemi ile “yama” yapmanız gerekiyordu. Bitirdiğiniz mikste örnek olarak dört defa tekrar eden bir nakaratı ikiye indirmek istediğinizde bandı kesmeniz gerekiyordu. Evet, atmak istediğimiz bölümün giriş ve çıkış noktalarını belirleyip, beyaz kalem ile işaret koyup, sonra da bandı jilet ile kesiyorduk! Ve tabi tahmin edebileceğiniz gibi ‘undo’ şansı yoktu!

Bir de beni en çok korkutan konulardan biri yedekleme şansı olmamasıydı. Analog bantları birebir yedeklemek diye bir şey mümkün değildi. Ancak bir bandın içeriğini bir başka banda kopyalama şansınız vardı, bu da jenerasyon kaybı demekti. Bant kopsa, bozulsa ya da yakın zamanda Universal Music yangınında olduğu gibi yanıp kül olsa içindeki tamamen kaybediyordunuz.

Diğer yandan analog bantların kendine has bazı özellikleri olduğunu ve bunların müziğe, daha doğrusu sese katkısı olduğunu inkâr edemeyiz. Analog bantlarla ilgili benim için en önemli şey ‘tape saturation’dı. Bence onun tadı bambaşka! Artık bunu dijital ortamda da elde edebilmek bence çok güzel. Aynısı oluyor mu diye tartışanlar var ama bence plug-in’ler ile elde ettiğimiz ‘saturation’ hiç de fena değil!

Analog bant emülasyon plug-in’lerinin nasıl kullanılacağına dair belli bir formül yok. Miks sırasında seçtiğiniz kanallarda ya da projedeki her kanalda ayrı ayrı kullanabilirsiniz. Tabii her kanalda ayrı ayrı kullanmak bilgisayarınızın işlemcisine çok yük bindirecektir. Alternatif olarak kanalları gruplayıp, plug-in’i bu grup üzerine uygulayabilirsiniz. Hatta master bus üzerinde bile kullanabilirsiniz.

Analog bant emülasyon plug-in’lerini kullanırken, diğer tüm efekt ve ses işlemcilerde olduğu gibi, aşırıya kaçmamaya dikkat etmekte fayda var. Özellikle ‘wow & flutter’ ve ‘noise’ gibi parametreler ilk başta çok cazip gelse de miksi daha sonra dinlediğinizde fazla, hatta rahatsız edici gelebilir.

Eğer sisteminizde analog bant emülasyon plug-in’i yoksa bence bir tane edinin ve hemen denemelere başlayın!