Chorus, flanger ve phaser… Hem kayıt ve miks mühendisleri, hem de gitaristler ve klavyeciler tarafından kullanılan üç modülasyon efekti. Bu üç efekt bazen birbirleri ile karıştırılabiliyor. Hatta bu üç efektin aynı olduğunu sananlar da çıkıyor. Her ne kadar birbirleri ile yakın ve benzer olsalar da aslında chorus, flanger ve phaser arasında önemli farklılıklar var.

Çalışma prensiplerini ve aralarındaki farklılıkları incelemeden önce, aşağıdaki videoda bu üç efektin birbirlerinden nasıl farklı duyulduklarını karşılaştıralım:

Chorus

İlk önce chorus efektinin çalışma prensibine bakalım. Chorus efektine gelen sinyalin önce bir veya birkaç kopyası çıkartılır. Daha sonra kopya sinyal çok kısa bir şekilde (5-20 milisaniye) geciktirilir. Bu kısa gecikme sonucu orijinal ve geciktirilmiş sinyaller arasında faz farkı ve faz çakışmaları ortaya çıkar. Bunun sonucunda bazı frekansların seviyesi artarken bazı frekansların seviyesi düşer. Buna “combing” etkisi denir.

Daha sonra bahsi geçen gecikme süresi bir LFO (Low Frequency Oscillator) ile sürekli olarak değiştirilir. Bir başka deyişle, gecikme süresi bir osilatör aracılığı ile modüle edilir. “Modülasyon efekti” terimi de buradan gelmektedir. Bu modülasyon sinyalin perdesinde (pitch) küçük kaymalara yol açar.

Sonuç olarak elde edilen efekt koro üyelerinin şarkı söylerken kendi aralarında oluşan küçük pitch farklılıklarına benzediği için “chorus” olarak adlandırılmıştır.

Boss CE-1 Chorus Ensemble (1976) seri üretimi yapılan ilk chorus pedallarındandır.

Flanger

Flanger, çalışma prensibi olarak chorus efektine benzer. Flanger efektine gelen sinyalin ilk önce bir kopyası çıkartılır, kopya sinyal çok kısa bir şekilde geciktirilir ve bu gecikme süresi bir osilatör aracılığı ile modüle edilir (sürekli değiştirilir).

Chorus ve Flanger arasındaki en büyük fark gecikme süresidir. Chorus efektinde gecikme süresi genelde 5-20 milisaniye iken, flanger efektinde gecikme süresi 1-5 milisaniye arasındadır, yani çok daha kısadır.

Modülasyon için kullanılan gecikme süresinin 1-5 milisaniye gibi çok kısa bir aralıkta olması yukarıda belirttiğim combing etkisi sonucunda oluşan artma ve azalma noktalarının daha derin olmasına yol açar. Bu sayede elde edilen efekt (chorus ile elde edilen efekte göre), çok daha güçlü ve büyük duyulur.

Phaser

Phaser, girişteki sinyalin bir kopyasını çıkartır ve “all-pass” (tam geçirgen) olarak adlandırılan bir dizi filtreden geçirir. All-pass filtreler sinyalin frekans içeriği üzerinde herhangi bir değişiklik yapmaz. Diğer yandan, all-pass filtrelerin frekans faz tepkisi lineer olmadığından dolayı, ham (orijinal) sinyal ve işlenmiş sinyal arasında frekanslara göre değişiklik gösteren faz farklılıkları oluşur. Diğer bir deyişle, ham sinyaldeki farklı frekanslar farklı sürelerde gecikmeye uğramış olur ve bu da çıkış sinyalinde çoğu zaman armonik olarak birbirleriyle uyumlu olmayan çukur noktaları oluşturur.

Bahsi geçen gecikme süresi bir LFO (Low Frequency Oscillator) aracılığı ile periyodik olarak değiştirilir, bunun sonucunda çıkış sinyalindeki çukur noktalarının yerleri değişir. Ortaya çıkan bu efekt “phasing effect” ya da “phaser effect” olarak adlandırılır.

Aralarındaki Fark

Chorus, Flanger ve Phaser arasındaki temel fark, orijinal sinyal ile kopya sinyal arasındaki gecikmenin süresidir. Chorus efektinde gecikme süreleri 5-20 milisaniye aralığındayken, flanger efektinde ise bu aralık genelde 1-5 milisaniye arasında değişmektedir.

Phaser efektinde ise kopya sinyal geciktirilmez ancak kopya sinyal tam geçirgen filtrelerden geçerken orijinal ve kopya sinyal arasında (zaman farkı veya gecikme olarak da değerlendirilebilecek) faz farkları oluşur.

Ortak Nokta

Chorus, Flanger ve Phaser arasındaki temel ortak nokta gecikme ve zaman farklılıklarının bir LFO (Low Frequency Oscillator) tarafından modüle edilmesidir. Yukarıda da belirttiğim gibi, bu sebepten dolayı bu üç efekt modülasyon efektleri olarak adlandırılır.

Phaser ile ilgili yazdığım yazıyı okumak için buraya tıklayın.

Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.

Benzer paylaşımlar için beni Facebook, Instagram ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.

Başlık fotoğrafı: Kelly Sikkema | Unsplash

Boss CE-1 Chorus Ensemble fotoğraf: MatthewCovers | Wikimedia Commons

© 2020 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.