DAW içindeki çok kanallı projelerinizi arşivlemek farklı yöntemler mevcut. Benim kullandığım metotları kısaca başlıklar halinde listeleyecek olursam:

  1. Session dosyası ve klasörü olarak
  2. İşlenmemiş kanallar olarak
  3. İşlenmiş, otomasyon uygulanmış ve efekt eklenmiş kanallar olarak

Şimdi bu üç yöntemi biraz daha detaylı bir şekilde sizlere aktarayım.

 

1- Session Dosyası ve Klasörü

Projeyi session dosyası olarak saklamak için aslında çok fazla bir şey yapmaya gerek yok. Burada en önemli nokta tüm ses dosyalarının aynı (tercih olarak session dosyasının olduğu) klasörde olduğundan emin olmak. Eğer tüm dosyalar (session dosyası + ses dosyaları) aynı klasörde ise yapmanız gereken tek şey bu klasörü arşiv için kullandığınız diske kopyalamak.

Eğer disk alanından tasarruf etmek isterseniz kaydedilmiş veya session içine alınmış fakat parça içinde kullanmadığınız ses dosyalarını temizleyebilirsiniz. Birçok parçanın kaydı sırasında vokaller ve diğer enstrümanlar defalarca kaydediliyor, sonra bunların içinden seçim yapılıyor. Parçada kullanılmayan bu kayıtların sonradan da kullanılmayacağından eminseniz bu durumda bunları silebilir, böylelikle arşivinizin disklerde kapladığı alanı küçültebilirsiniz.

Pro Tools üzerinden örnek vereyim (görsellerin üzerine tıklayarak büyütebilirsiniz)…

 

Select > “Unused” komutu ile session ses klasöründe olan ancak parçada kullanılmayan ses dosyalarını seçebilir sonra “Clear” komutu ile bunları silebilirsiniz.

 

 

Pro Tools, “Clear” komutunu verdiğinizde size üç seçenek sunuyor: “Remove”, dosyaları session içindeki listeden siliyor ancak bu dosyalar session ses klasörü içinde kalıyor. Biz arşivin diskte kapladığı alanı küçültmeye çalıştığımız için bu seçenek bizim işimize yaramıyor. “Move to Trash” kullanılmayan ses dosyalarını çöp kutusuna taşıyor, “Delete” ise dosyaları anında siliyor.

 

Benzer yöntemler diğer programlarda da bulunuyor. Örnek olarak Logic Pro X içinde “Show Advanced Tools” seçeneği işaretliyken File > Project Management > “Clean Up” komutu ile kullanılmayan ses dosyalarını temizlemek mümkün.

 

2- İşlenmemiş Kanallar

Projeyi session dosyası ve klasörü olarak saklarsanız, sonradan dönüp parçayı açtığınızda her şey bıraktığınız şekilde önünüze gelir. Teorik olarak bu doğru. Tabii pratikte durum böyle değil!

Öncelikle, sürümler arası farklılıklar sebebi ile projeniz sizin en son kaydettiğiniz ve açılmasını beklediğiniz şekilde açılmayabilir. Örnek olarak, eski sürüm ile kaydetmiş olduğunuz bir proje, programı yeni sürüme yükselttikten sonra aynı şekilde karşınıza gelmeyebilir. Belki peş peşe sürümler arasında bu çok problem olmayabilir ancak arada birkaç sürüm farkı varsa, az veya çok mutlaka bir takım farklılıklar olacaktır.

Bir de plug-in’leri düşünmek lazım. Projede kullanılan plug-in’lerin sürümleri değişmiş olabilir ya da artık o plug-in’leri kullanmıyor olabilirsiniz. Böyle bir durumda da projeniz en son kaydettiğiniz ve açılmasını beklediğiniz şekilde açılmayabilir.

Düşünülmesi gereken diğer bir konu da projeyi ihtiyaç halinde başka bir DAW içinde açmak… Belli bir zaman sonra projenin yapıldığı DAW artık kullanılmıyor olabilir. Uzun yıllardan beri bilgisayar programları ile çalışan biri olarak buna birçok defa şahit oldum. Böyle bir durumu düşünerek en azından “ham maddeyi” elde tutmak bence çok iyi bir fikir.

Eğer bir metinden bahsediyorsak bu ham madde bir .TXT dosyası olabilir. Yıllar sonra bile bir şekilde .TXT dosyalarını açabileceğimizi düşünüyorum. Metnin formatlanmış haline ulaşamasak da en azından ham maddeye ulaşmış oluruz.

Aynı şey ses dosyaları için de geçerli. Bence yıllar geçse de .WAV ve .AIFF dosyalarını açabiliyor olacağız. Buradan yola çıkarsak parçamızdaki kanalları tek tek .WAV ya da .AIFF dosyası olarak arşivlemek bence isabetli bir seçim olacaktır.

Bu yöntemin uygulaması için yine Pro Tools üzerinden örnek vereyim. Benzer işlemleri diğer programlarda da yapmak mümkün.

Pro Tools session içinde seslerimiz ‘region’ olarak duruyor. Bir kanalı parçanın en başından en sonunda kadar, içindeki tüm ‘region’ları içine alacak şekilde seçelim ve “Consolidate Clip” komutunu verelim.

 

Bu sayede kanaldaki tüm sesler (parçanın en başından en sonuna kadar” tek bir ses dosyası haline gelecek.

 

Bu işlemi tüm kanallara uyguladıktan sonra tüm kanalları seçip Clip List menüsünden “Export Clips as Files” komutu ile ses dosyalarını istediğimiz formatta kaydedebiliriz.

 

 

Bu ham kanalları daha sonra istediğimiz herhangi bir DAW içine alabiliriz.

 

3- İşlenmiş, Otomasyon Uygulanmış ve Efekt Eklenmiş Kanallar

Bir önceki yöntemde ses kanallarını ham halleriyle tek tek kaydedip daha sonra herhangi bir DAW içine almak mümkün. Tabii bu yöntemde yaptığınız tüm otomasyon ayarlarını ve kullandığımız tüm efektleri kaybetmiş oluyorsunuz.

Bir diğer yöntem ise kanalları tek tek solo konumuna alıp ‘export’ ya da Pro Tools terminolojisi ile ‘bounce’ etmek. Bu sayede saklayacağınız ses dosyalarına hem insert üzerinden yapmış olduğunuz EQ, kompresör ve benzeri işlemleri, hem de yazmış olduğunuz otomasyonu da eklemiş olursunuz. Send yoluyla aux üzerinden kullandığınız efektler varsa bunları da ayrıca almayı unutmamalısınız.

Pro Tools’ta, alternatif olarak, ‘commit’ özelliğini kullanabilir ve bu özellik ile oluşturulan dosyaları “Export Clips as Files” komutu ile istediğiniz formatta kaydedebilirsiniz. Bu yöntemde de yine send yoluyla aux üzerinden kullandığınız reverb, delay gibi efektleri unutmamak gerekiyor. Bunları da aux kanalını ‘commit’ ederek ses dosyalarına çevirebilir ve “Export Clips as Files” komutu ile istediğiniz formatta kaydedebilirsiniz.

 

Bu işlem bazı DAW’larda daha kolay yapılabiliyor. Örnek olarak Logic Pro X’teki Export > “Export All Tracks as Audio Files” komutu ile bu işi kolayca halletmek mümkün (açılan penceredeki ayarlara dikkat etmeyi unutmayın)!

 

Sonuç

Bunlardan hangisi en iyi yöntem diye soracak olursanız vereceğim cevap “hepsi” olur. Birinci seçenek (session dosyası ve klasörü) tek başına asla yeterli değil. Kısa bir zaman için işe yarayacak bir yöntem ama yıllar sonra bir parçaya geri dönmek istediğinizde (ki bu gerçekten herkesin başına gelen bir şey) birçok sorunla karşılaşacağınız neredeyse garanti.

Üçüncü yöntem ile arşivlediğiniz işlenmiş, otomasyon uygulanmış ve efekt eklenmiş kanalları hangi DAW içine alırsanız alın, play tuşuna bastığınızda tamamlanmış miksi duyuyor olacaksınız. Bu açıdan bu yöntem çok cazip!

Diğer yandan, eğer miks içinde bir takım değişiklikler yapmayı planlıyorsanız kanalların ham haline ihtiyacınız olacak. İşte burada da ikinci yöntem ile arşivlenmiş kanallar devreye giriyor.

Tüm bu sebeplerden dolayı benim tavsiyem, çalıştığınız projeleri bu üç yöntemi de kullanarak arşivlemeniz.

Tabii arşivlerinizin yedeklerini de almayı unutmayın!

 

 

Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.

Benzer paylaşımlar için beni Facebook ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.

Başlık fotoğrafı: Samuel Zeller | Unsplash

© 2018 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.