Bandwidth ve Q… EQ kullanırken bu iki terimin ne olduğunu ve özellikle parametrik EQ ile çalışırken karşımıza çıkan bu parametrelerin ne işe yaradığını mutlaka bilmek gerekiyor.

Bandwidth

Bandwidth genellikle oktav (octave) cinsinden ifade ediliyor. Aşağıdaki grafikte 1 kHz’de +12 dB’e ayarlanmış 6 dB/oktav slope’a sahip bir parametrik EQ grafiği görüyorsunuz.

Grafikteki eğri 707 Hz ve 1414 Hz’de +9 dB’e düşüyor, diğer bir deyişle sinyal 12 – 9 = 3 dB azalıyor.

Bu EQ için bandwidth (genişlik) bir oktavdır.

Nasıl hesapladık?

İlk önce hemen iki önemli terimi buraya ekleyeyim:

EQ ve filtrelerde sinyalin 3 dB azaldığı nokta ‘cut-off frequency’ olarak adlandırılıyor.

Sinyalin cut-off noktasından itibaren bir oktavda kaç desibel azaldığı ise slope terimi ile ifade ediliyor.

Yukarıdaki grafikte eğri 707 Hz ve 1414 Hz’de 3 dB azalmış, dolayısıyla cut-off frekansları 707 Hz ve 1414 Hz. Bildiğiniz gibi oktav 2:1 frekans oranı demektir. Bu durumda 707 Hz x 2 =1414 Hz üzerinden bu genişliğin (diğer bir deyişle bandwidth’in) 1 oktav olduğunu söyleyebiliriz.

Bandwidth bazen Hz cinsinden de ifade edilir; bu durumda iki cut-off noktası arasındaki fark alınır. Yukarıdaki örnek için bu değer için bu değer 1414 – 707 = 707 Hz’dir.

Parametrik EQ: Frekans aralığını kontrol eden parametre bandwidth (oktav) cinsinden ifade edilmiş.

Q

Q, “quality factor” (kalite faktörü) anlamına gelmektedir. Q, iki cut-off noktası arasında kalan çan eğrisinin genişliğidir. Genelde 0.03 ile 14.42 arasında değişen değerlerle ifade edilir.

Q, aslında bandwidth olarak adlandırılan EQ’nun etkili olduğu frekans aralığı genişliğinin farklı bir şekilde ifade edilmesidir.

Bandwidth ve Q Aynı Şey mi?

Bu sorunun kısa cevabı: evet! Hem bandwidth hem de Q, her ikisi de EQ’nun etkili olduğu frekans aralığının genişliğini belirtmek için kullanılıyor.

EQ Kullanırken Bandwidth ve EQ İle İlgili Olarak Neye Dikkat Etmek Gerekir?

EQ, özellikle de parametrik EQ ile çalışırken dikkat etmemiz gereken önemli noktalardan biri EQ üzerindeki frekans aralığını kontrol eden parametrenin bandwidth olarak mı yoksa Q olarak mu ifade edildiğidir.

Neden diye soracak olursanız… Frekans aralığı genişledikçe oktav ile ifade edilen bandwidth değeri artıyor, diğer yandan Q değeri ise azalıyor.

Örnek olarak aşağıdaki değerlere bakabilirsiniz:

0.5 oktav bandwidth = Q 2.87
1 oktav bandwidth = Q 1.41
1.5 oktav bandwidth = Q 0.92
2 oktav bandwidth = Q 0.67

Dolayısıyla, eğer dar bir frekans aralığı üzerinde işlem yapmak istiyorsanız, kullandığınız EQ üzerindeki parametre bandwidth ise bunu küçük bir değere, Q ise büyük bir değere ayarlamanız gerekiyor.

Dar bir frekans aralığında çalışmak isterken eğer, örnek olarak, Q parametresini küçültürseniz, EQ’nun etki ettiği frekans aralığını daralatmak yerine genişletmiş olursunuz.

Waves SSL G EQ (parametrik EQ): Frekans aralığını kontrol eden parametre Q olarak ifade edilmiş.

Bandwidth ve Q Üzerine Daha Fazlası

Bandwidth ve Q ile daha detaylı bilgi; oktav cinsiden ifade edilen bandwidth değerinin Q değerine çevrilme formülü; bandwidth-Q değerlerinin karşılaştırmalı bir tablosu için Ses Kayıt ve Müzik Teknolojileri adlı kitabıma başvurabilirsiniz.

Bu arada, EQ ile ilgili olarak aşağıdaki blog yazılarıma göz atabilirsiniz:

Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.

Benzer paylaşımlar için beni Facebook, Instagram ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.

Çizimler Ses Kayıt ve Müzik Teknolojileri adlı kitabımdan alınmıştır.

Başlık görseli: FabFilter Pro Q3 ekran görüntüsü.

© 2020 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.