Mikste sağlam bir alt frekans ya da diğer bir deyişle sıkı bir bas dengesi yakalamak özellikle miks yapmaya yeni başlayanların en çok zorlandıkları noktalardan bir tanesi. Tecrübe eden herkesin bildiği gibi vurucu ve sıkı bir bas dengesi, EQ ile enstrümanların alt frekans seviyelerini bol bol artırmakla olmuyor. Hatta tam tersine, bunu yapınca miks adeta bir çamur yığınına dönüşüyor.

Peki ne yapmak lazım?

Maalesef bu sorunun basit bir cevabı ya da bu işin kolayca uygulanabilecek bir formülü yok… Diğer yandan, aşağıda paylaştığım başlıkların mikste sağlam bir bas dengesi yakalamanız adına size faydalı olacağını düşünüyorum.

Başlayalım…

Düzenleme (Aranje)

Bir miksin başarısı çok büyük ölçüde parçanın düzenlemesine bağlıdır. Düzenleme kötü ise o parçaya iyi bir miks yapmak çok zor, hatta bazı durumlarda imkansızdır. Düzenleme, miksin geneli için olduğu gibi miksteki bas dengesi için de bir o kadar önemlidir. Eğer davul ve bas birbirleri ile savaş halindelerse ya da bazı synthesizer sesleri bas ile yer kapma yarışına girmişse veya alt oktavlardan çalan enstrümanlar kick ve bas ile çelişiyorsa bu durumda sağlam bir alt frekans dengesi yakalamak neredeyse imkansızdır. Tabii bunlar sadece birkaç örnek.

Eğer parçada düzenleme ile ilgili bir problem varsa bunu mikste değil de ideal olarak aranjenin içinde çözmek gerekir. Eğer parçanın hem aranjörü hem de miks mühendisi sizseniz, bu durumda dönüp düzenlemeyi tekrar masaya yatırmanız lazım. Eğer siz sadece miksi yapıyorsanız, aranjör bir başka kişi ise, tespit ettiğiniz sorunlarla ilgili olarak aranjör ile görüşmeniz gerekir. Bu, pek sevimli bir görüşme olmayabilir. Bazı aranjörler bunu işlerine müdahale ediliyormuş gibi algılayabilirler. Diğer yandan böyle düşünmeyen, çıkacak işin çok daha iyi olması için her türlü öneri ve fikre açık olan birçok aranjör de var elbette.

High-Pass Filter

100 Hz altının çok özel bir alan olduğunu unutmamak lazım. Birçok enstrümanın ana frekans aralığı bu noktanın üzerinde başlıyor ancak kayıt sırasında mikrofonun yakaladığı istenmeyen gürültüler ya da kullanılan bazı efektlerden dolayı bu enstrümanların kanallarında 100 Hz altında sinyal bulunabiliyor. Bunların yararı olmadığı gibi zararı var çünkü bizim için çok değerli olan bir aralıkta boş yere kalabalık yaratıyorlar. İstenmeyen bu frekansları high pass (low cut) filtre ile kesebiliriz.

Bunun yanı sıra bir de enstrümanın sesi dahilinde 100 Hz altında sinyal bulunan kanallar oluyor. Bu durumda da şu soruyu sormak gerekiyor: “Buna mikste gerçekten ihtiyaç var mı?” Cevap “yok” ise bunları da high pass filtre ile kesebilir, gereksiz kalabalığı önleyebiliriz.

100 Hz’in altı özel bir bölge. Bu bölge için “işi olmayan giremez” kuralını mutlaka uygulamamız lazım!

Frekans Paslaşması

Alt frekanslarda oluşan yığılmalar ve enstrümanların frekans açısından birbirlerini maskelemeleri miksi çamurlu hale getiren en ciddi sebeplerdendir.

Mikste sağlıklı bir bas dengesi elde edebilmek için alt frekanslarda yığılmalar olmaması gerekir. Bu, aynı zamanda her enstrümanın kendine ait bir ağırlık frekansı olması açısından da önemlidir.

Örnek olarak hem kick hem de bas gitarın ağırlığını 70 Hz’e vermek hem 70 Hz’de yığılmaya yol açacak hem de bu iki enstrüman birbirlerini maskeleme riski ile karşı karşıya kalacaktır.

Bunu önlemek için şöyle bir yöntem izleyebiliriz: Kick’te 70 Hz’i, bas gitarda ise 100 Hz’i açıp, bu iki enstrümanın ağırlıklarını farklı frekanslara verebiliriz.

Buna ek olarak, ağırlık frekanslarının maskelenmemesi için diğer enstrümanlarda o frekansları azaltabiliriz. Yine aynı örnek üzerinden gidecek olursak, Kick’te 70 Hz’i, bas gitar ise 100 Hz’i açıyorsak, kick’te 100 Hz, bas gitarda ise 70 Hz’i azaltabiliriz.

Sidechain Kompresör

Sidechain kompresör kullanımı özellikle kendine yer açmaya çalışan kick sesleri için ideal bir çözümdür. Zaten sidechain denildiğinde ilk akla gelen örnek kick ve bas oluyor.

Kick’in bas gitar veya basları çalan synthesizer tarafından maskelendiği durumlarda, sidechain yöntemi ile bası kısmadan kick’i öne çıkartmak mümkün olabiliyor. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, kısa sesin uzun sesler arasında kendine yer açması. Yani kick vurduğu zaman bas gitarın veya bas görevi gören synthesizer’ın seviyesinin azalması gerekiyor; tersi olmamalı.

Sidechain kompresör kullanımı için “Kompresör Teknikleri – 3. Bölüm: Sidechain Kompresör Kullanımı” başlıklı yazımı okuyabilirsiniz.

Bazı durumlarda standart bir kompresör yerine multiband kompresör kullanmak çok daha iyi sonuç verebiliyor. Bununla ilgili olarak “Sidechain Multiband Kompresör Kullanımı” başlıklı yazımı okuyabilirsiniz.

Göz Referansı

Göz referansı özellikle ev ortamında çalışırken alt frekanslar açısından çok önemli bri yere sahip çünkü ev stüdyolarında kullanılan monitörlerde genelde bas eksiği bulunuyor. Bunun yanı sıra odalarda duyum açısından problemler de oluyor. Miksi oda simülasyonu yapan bir plugin kullanarak kulaklıkla yapmak veya kontrol etmek bir seçenek elbette ama ne olursa olsun göz referansı gerçekten çok değerli.

Modern EQ plug-in’lerinde kanaldaki sinyalin frekans dağılımını gerçek zamanlı olarak görüntülemek mümkün. Ek olarak, master bus üzerinde bir spektrum analizör kullanabilirsiniz. Voxengo firmasının Span adlı plug-in’ini ücretsiz olarak bu linkten indirebilirsiniz.

Alt Frekans İşlemciler

Low-frequency enhancer, bass enhancer veya subharmonic bass enhancer olarak adlandırılan alt frekans işlemciler, bas seslerin algılanma aralığını ve derecesini yükseltiyor. Bu, iki açından müthiş faydalı bir şey: Birincisi, EQ ile alt frekanslara aşırı yüklenmeden bir kick veya bas gitarı olduğundan daha “bas” veya daha “ağır” duyurabiliyorsunuz. İkincisi, bu işlemci sayesinde küçük hoparlörlerde normalde duyulmayan alt frekanslar duyulmaya başlıyor.

Bu iş için geliştirilmiş birçok plug-in var. Ben ağırlıklı olarak Waves Renaissance Bass (RBass) kullanıyorum.

Son Olarak… Referans Parçası

Son olarak, kurmuş olduğunuz alt frekans dengesini referans olarak seçtiğiniz parçalardaki alt frekans dengeleri ile karşılaştırmayı ihmal etmeyin. Karşılaştırma yaparken referans parçalarının seviyeleri ile yaptığınız miksin seviyesinin eşit ya da en azından birbirlerine çok yakın olması gerektiğini unutmayın. Bu, yapacağınız karşılaştırmaların sağlıklı olması açısından çok önemli.

Karşılaştırma sırasında frekans aralıklarını solo olarak dinlemek isterseniz ISOL8 adlı ücretsiz plug-in’i kullanabilirsiniz. ISOL8, sinyali LF (Low Frequency), LMF (Low Mid Frequency), MF (Mid Frequency), HMF (High Mid Frequency) ve HF (High Frequency) olarak beş frekans aralığına bölüyor. İndirme linki için buraya tıklayın.

İyi miksler!

Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.

Benzer paylaşımlar için beni Facebook, Instagram ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.

Başlık fotoğrafı: Jeffery Erhunse | Unsplash

Nota fotoğrafı: Marius Masalar | Unsplash

© 2021 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.