Bu yazımda stüdyo monitörlerinizin kalibrasyonunu kolayca nasıl yapabileceğinizi anlatmak istiyorum. Uygulamaya geçmeden önce teorik bilgilere ve ihtiyaç duyacağınız donanım ve yazılımlara bir göz atalım.

 

Çalışma seviyesi

Analog cihazlar zamanlarında normal çalışma seviyesi 0 VU idi. Tabii profesyonel cihazlardaki 0 VU ile yarı-profesyonel ve ev tipi cihazlardaki 0 VU voltaj olarak farklılıklar gösteriyordu. Örnek olarak genelde profesyonel cihazlarda 0 VU = +4 dBu (1.228 Volt), yarı-profesyonel cihazlarda ise 0 VU = -10 dBV (0.316 Volt) idi.

Dijital sistemlerde 0 VU’nun dBFS (decibel full scale) skalası üzerinde bir karşılığı, daha doğrusu bir referans noktası olması gerekiyordu. Maalesef standart bir referans noktası üzerinde anlaşmak mümkün olmadı. 0 VU için dijitalde -20, -18, -14 ve -12 dBFS gibi farklı seviyeler referans olarak alındı.

Film endüstrisi -20 dBFS, Avrupa’daki radyo ve televizyon yayıncıları ise -18 dBFS üzerinde karar kıldı. Müzik endüstrisi maalesef tek bir seviye üzerinde ortak karara varamadı; -20, -18 ve -14 dBFS gibi farklı seviyeler kullanılıyor.

Monitörlerinizi kalibre edecekseniz ilk önce bir normal çalışma seviyesi belirlemeniz gerekecek. Yukarıda da belirttiğim gibi müzik endüstrisinde bir standart olmadığı için bu karar size kalıyor. Ben hem video için ses hem de müzik alanlarında çalıştığım için referans olarak 0 VU = -20 dBFS tercih ediyorum.

 

Test Sinyali

İkinci adım olarak bir test sinyali seçmeniz gerekiyor. Hem film hem de müzik endüstrisinde genel kabul olarak pink noise kullanılıyor.

Burada dikkat edilmesi gereken iki nokta var! Birincisi, pink noise sinyalinin seviyesi RMS değerinde ölçülmüş olmalı. Örnek olarak, -20 dBFS seviyesinde pink noise kullanıyorsanız bu mutlaka -20 dBFS RMS olmalı.

İkinci dikkat edilmesi gereken nokta ise pink noise sinyalinin frekans aralığı. 20 Hz – 20 kHz aralığında pink noise sinyali kullanmak mümkün ancak orta kalite sistemler ve ortalama akustiğe sahip odalar için 500 Hz – 2 kHz arası kısıtlanmış pink noise kullanmak genelde daha sağlıklı sonuçlar veriyor.

 

Ses Basınç Seviyesi

Tıpkı normal çalışma seviyesinde olduğu gibi bir seçim de ses basınç seviyesi için yapmak durumundasınız. Müzik endüstrisi için yine bu konuda da maalesef herhangi bir standart bulunmuyor. Yaygın olarak 79, 82, 83 ve 85 dB SPL kullanılıyor. Bu seviyelerin tamamı C-Weighting ve slow response ile ölçülen seviyeler.

A ve C Weighting dengeleri ile ilgili bilgi için “Ses Basınç Seviyesi Ölçümleri: A-Weighting ve C-Weighting Dengeleri” başlıklı yazımı okuyabilirsiniz.

Benim tavsiyem çok küçük oda ve stüdyolar için 76 dB SPL, küçük oda ve stüdyolar için 79 dB SPL, büyük kontrol odaları için ise 85 dB SPL (hepsi C-Weighting, slow response).

 

Monitör Seviye Kontrolü

Monitörlerinizin seviyesini kontrol etmek için bir volüm kontrol ünitesine ihtiyaç duyacaksınız. Ses kartlarının bazıları üzerinde volüm kontrol düğmeleri bulunuyor, bunları kullanabilirsiniz. Eğer bu düğme üzerinde seviye ayarları numaralarla işaretlenmemişse bu durumda kalibrasyon sonunda ideal ayarı yakaladığınızda bu noktayı kalem, bant vb. kullanarak işaretlemeniz gerekecek.

Daha iyi bir çözüm olarak pasif bir monitör kontrol ünitesi kullanabilirsiniz. JBL, Mackie, Swissonic, Palmer, ESI, Behringer gibi markaların uygun fiyatlı pasif monitör kontrol üniteleri bulunuyor.

JBL Nano Patch+

 

 

Ölçüm Cihazı

Monitörlerin ses basınç seviyelerini ölçmek için İngilizcede ‘dB SPL meter’ ya da ‘sound level meter’ olarak adlandırılan bir ölçüm cihazına ihtiyacınız olacak.

NTi XL2 (fotoğraf NTi Audio web sitesinden alınmıştır)

 

iPhone üzerinde çalışan ses basınç seviyesi ölçme programları, profesyonel cihazlar ile yapılan ölçümlere yakın sonuçlar verebilmektedir. Ben profesyonel işler için NTi firmasının XL2 kodlu cihazını (Türkiye distribütörü SF Ses ve Işık Sistemleri), telefonum ile yaptığım ölçümler için de  Decibel X adlı uygulamayı tercih ediyorum. Decibel X’i ücretsiz olarak indirmek için buraya tıklayınız.

Decibel X

 

Uygulama

Sıra geldi uygulamaya! Yukarıda da belirttiğim gibi hem normal çalışma seviyesi hem de ses basınç seviyesi için standart bulunmadığından dolayı bunlara kendiniz karar vermeniz gerekiyor. Ben -20 dBFS ve çok küçük odalar için 76 dBC, küçük odalar için 79 dBC, büyük kontrol odaları için de 85 dBC tavsiye etmiştim.

Aşağıdaki uygulama için örnek olarak -20 dBFS ve 79 dBC kullanacağım.

0 VU = -20 dBFS = 79 dBC

1. adım: Monitörleriniz aktif ise ve arkalarında seviye ayarları varsa bunları normal veya tercih ettiğiniz çalışma konumuna getirin (örnek olarak +4dBU ya da 0 dB gibi). Monitörleriniz pasif ise güç amplifikatörü üzerindeki çıkış seviyesini normal veya tercih ettiğiniz çalışma konumuna getirin.

2. adım: Monitör kontrol ünitesi üzerindeki volüm ayarını tamamen kapalı konuma getirin.

3. adım: Ölçüm cihazını C-Weighting ve slow response olarak ayarlayın.

4 adım: Ölçüm cihazını oturma konumunuza denk gelecek bir şekilde yerleştirin. Cihaz ile hoparlörler arasında bir engel olmamasına dikkat edin.

5. adım: DAW içine aldığınız pink noise sinyalini başlatın ve sol tarafa yatırın. Çıkış seviyesinin -20 dBFS olduğundan emin olun.

6. adım: Monitör kontrol ünitesi üzerindeki volüm ayarını yavaş yavaş açmaya başlayın.

7. adım: Ölçüm cihazını takip edin. Slow response ile ölçüm yaptığımız için vereceği tepkinin yavaş olacağını unutmayın. Ölçüm cihazı üzerinde 79 dBC’yi gördüğünüz an monitör kontrol ünitesi üzerindeki volüm ayarını o noktada bırakın.

8. adım: Pink noise sinyalini sağ hoparlöre yönlendirin ve ölçüm cihazını kontrol edin. Sağ hoparlörün seviyesi sol hoparlör ile aynı olmalı (örneğimiz için 79 dBC). 0. dB gibi farklılıklar göz ardı edilebilir.

9. adım: Son olarak, pink noise sinyalini her iki hoparlöre birden gönderin. Ölçüm cihazı 79 dBC’den 2-3 dB daha yüksek (81-82 dBC civarında) gösteriyor olmalı.

Monitör kontrol ünitesi üzerindeki o nokta artık sizin referans noktanız!

Eğer monitör kontrol ünitesi üzerinde işaret veya sayılar yoksa referans noktanızı işaretlemeyi unutmayın.

Alternatif olarak, referans noktanızı monitör kontrol ünitesi üzerinde bilinen bir noktaya ayarlamak istiyorsanız aktif monitörleriniz ya da pasif monitörlerinizin güç amplifikatörü üzerinde bulunan seviye ayarları ile bir denge kurabilirsiniz.

 

Konu ile ilgili olarak “Ses Basınç Seviyesi Ölçümleri: A-Weighting ve C-Weighting Dengeleri” ve “Monitör Kalibrasyon Seviyeleri…” başlıklı yazılarımı okuyabilirsiniz.

Ses Basınç Seviyesi Ölçümleri: A-Weighting ve C-Weighting Dengeleri

 

Monitör Kalibrasyon Seviyeleri Üzerine…

 

Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.

Benzer paylaşımlar için beni Facebook ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.

Başlık fotoğrafı: Ingo Schulz | Unsplash

JBL Nano Patch+ fotoğrafı JBL Professional web sitesinden alınmıştır  | Türkiye distribütörü: SF Ses ve Işık Sistemleri

NTi XL2 fotoğrafı NTi Audio web sitesinden alınmıştır | Türkiye distribütörü: SF Ses ve Işık Sistemleri

© 2018 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.