Terimler Sözlüğü: K – R
Sözlük Ana Sayfa | Harflere atlamak için tıklayınız: K – L – M – N – O – Ö – P – Q – R
K
kafa ayarı
Analog bant kayıt cihazlarının kafalarının fiziksel olarak ayarlanması. İngilizcede head alignment olarak adlandırılır.
kalibrasyon
Analog bant kayıt sistemlerinde, belli standartlar dahilinde kayıt yapmak veya farklı bir makinede kaydedilmiş bir bandı diğer bir makinede kaydedildiği gibi okutmak ve de kullanılan banttan mümkün olan en iyi performansı alabilmek için yapılan seviye ayarlarına verilen isim.
kanal kayıt
Bir veya birkaç ses kaynağının kaydedilip daha sonra bu kayıtlar dinlenirken diğer ses kaynaklarının da önce kaydedilenlerle eş zamanlı (senkronize) olacak şekilde ayrı ses kanalları halinde banda veya diske kaydedilmesi.
kapasitif mikrofon
Bkz. condenser
kelime uzunluğu
Bkz. Word length.
kırılma
Bkz. refraction.
kırınım
Bkz. diffraction.
kompresör
Belirlenen bir seviye üzerine çıkan sinyalleri belirlenen bir oranda azaltarak dinamik aralığı daraltan, çıkış seviyesini dengeli bir hale getiren, compression işlemini gerçekleştiren ve otomatik volüm kontrolü sağlayan cihaz.
L
latency
Bilgisayar tabanlı ve diğer dijital sistemlerde sinyalin sisteme girişinde ve çıkışında oluşan gecikmeye verilen isim. Milisaniye cinsinden ifade edilir.
lavalier
Eskiden konuşmacıların boyunlarına kolye gibi takılan mikrofonlara verilen isim. Daha sonra anlam genişlemiş ve lavalier adı giysilere iliştirilebilen tüm küçük mikrofonlar için kullanılmaya başlanılmıştır. Dilimizde yaka mikrofonu olarak adlandırılmaktadır.
leakage
Sızıntı. Aynı anda birden fazla enstrümanı farklı kanallara kaydederken, bir enstrümanın sesinin başka bir enstrümanın önündeki mikrofon tarafından alınıp kaydedilmesi. Leakage sadece stüdyo kayıtlarında değil, konser seslendirme sistemlerinde de problem yaratır.
legato
Notaları bağlı olarak çalmak anlamında kullanılan müzikal terim. Nefesli enstrümanlarda tek bir üfleme ile, gitarda tek bir pena vuruşu ve bunu takip eden hammer-on ve pull-off hareketleriyle ya da yaylı enstrümanlarda tek arşe hareketi ile birkaç notanın arka arkaya çalınması olarak örneklenebilir.
LFE
Low Frequency Effects; sinema ses sistemlerinde patlamalar gibi alt frekansları yoğun sesler için özel olarak ayrılmış, genellikle 5-120 Hz arasındaki bir aralıkta sinyal taşıyan özel kanal. Bu kanaldaki sinyal sistemde bulunan subwoofer’a gönderilir.
Lightpipe Alesis
firması tarafından geliştirilen, ilk önce ADAT kayıt cihazları üzerinde daha sonra standart olarak birçok cihaz üzerinde kullanılan, 8 dijital ses kanalı taşıyabilen veri aktarma protokolü.
limiter
Sinyalde ani oluşan yüksek seviyeli noktaları kesen cihaz. Bu noktalar peak olarak adlandırılır.
looping
Bkz. ADR.
loudness
Algılanan ses seviyesi. Loudness sesin fiziki bir özelliği değildir. Genelde ses şiddeti, ses basınç seviyesi veya ses seviyesi ile karıştırılır. Ayrıca bkz. Fletcher – Munson ve equal loudness contours.
low-cut filter
Bkz. Filtre.
low-pass filter
Bkz. Filtre.
Low-Z
Bkz. Z.
M
MAS
MOTU Audio System. MOTU tarafından geliştirilen real-time olarak Digital Performer altında çalışan plug-in formatı.
MADI
Multichannel Digital Audio Interface. 1991’de yayınlanıp 2003, 2008 ve 2010 yıllarında revize edilen AES10 standardına dayalı olarak SSL (Solid State Logic), AMS-Neve, Mitsubishi ve Sony tarafından geliştirilmiş dijital ses aktarma protokolü.
master output section
Mikser üzerinde, aux master, submaster fader, main mix fader ve diğer genel kontrollerin bulunduğu bölüm.
matched pair
Fabrikada arka arkaya üretilmiş aynı model iki mikrofona verilen isim.
MD
MiniDisc. 2.5″ çapında magneto-optical adı verilen, hem manyetik hem de optik prensipler taşıyan disk kullanan dijital kayıt formatı.
MDM
Modular Digital Multitrack. Modüler dijital kanal kayıt sistemleri. Tascam tarafından geliştirilen DTRS ve Alesis tarafından geliştirilen ADAT formatlarının verilen genel isim.
MIDI
Musical Intrument Digital Interface. Elektronik enstrümanlar, bilgisayarlar, sequencer’lar ve bu standardı destekleyen diğer tüm elektronik ve dijital cihazlar arasında müzikal performans ve cihaz kontrolü gibi bilgilerin akışını ve paylaşımını sağlayan dijital bir veri aktarım protokolü.
MIDI Ara birimi
Bkz. MIDI Interface.
MIDI Interface
MIDI arabirimi. Bilgisayar ve MIDI cihazları arasında MIDI veri ve mesajlarının transferleri için kullanılan arabirim.
MIDI time code
Time code’u MIDI mesajına çeviren protokol. Kısaca MTC olarak adlandırılır.
mic preamp
Bkz. Mikrofon preamplifikatörü.
mikrofon preamplifikatörü
Mikrofon sinyalini line sinyal seviyesine yükselten cihaz veya devre. İngilizcede microphone preamplifier ya da kısaca mic preamp veya mic pre olarak adlandırılır.
mini konnektör
Walkman ve mp3 player gibi portatif müzik dinleme cihazları ile profesyonel olmayan video kameralar ve bilgisayar ses kartlarında yaygın olarak kullanılan konnektör. Genelde şase ve iki iletkenden oluşur ve dengesiz stereo sinyal için kullanılır ancak şase ve tek iletkenden oluşan ve mono dengesiz sinyal için kullanılan modelleri de mevcuttur. Mini jack ve konnektörler 1/8″ (3.1 mm) ve 3.5 mm olarak ikiye ayrılırlar.
monophonic
Aynı anda sadece tek bir ses veya nota çalabilme özelliği.
MPEG Motion Picture Experts Group.
Dijital ses ve görüntü dosyaları için sıkıştırma kodları üzerinde çalışan ve bunları uluslararası standartlar haline getiren ISO (International Organization for Standardization) bünyesindeki çalışma grubu.
MTC Bkz.
MIDI time code.
multiband kompresör
Sinyali frekans aralıklarına bölen ve her frekans aralığını ayrı ayrı compress eden cihaz. Ayrıca bkz. crossover noktaları, compression ve kompresör.
multitimbral
MIDI enstrümanlarında aynı anda birden fazla kanaldan veri alıp bu kanallardaki bölümleri farklı sesler kullanarak çalabilme özelliği.
multitrack
İkiden fazla kanala kayıt yapabilen kayıt cihazlarına verilen isim.
multitrack recording
Bkz. Kanal Kayıt.
Musical Instrument Digital Interface
Bkz. MIDI.
N
Nagra
Film setleri ve dış çekimlerde yapılan diyalog ve diğer ses kayıtları için profesyoneller tarafından yaygın olarak kullanılan bir ses kayıt formatıdır. Nagra firmanın ismi olmasına rağmen bu isim bir kayıt formatı olarak kabul edilmektedir.
NAMM
Müzik ürünleri üreten firmaların oluşturduğu uluslararası bir topluluk. NAMM ilk başta National Association of Music Merchants olarak kurulmuş daha sonra ismini International Music Products Association olarak değiştirmiştir ancak kısaltma (NAMM) aynı kalmıştır.
National Association of Music Merchants
Bkz. NAMM.
National Television Standards Committee Bkz.
NTSC.
nearfield monitors
Yakın alan monitörler. Dinleyiciye veya dinleme noktasına yakın mesafede yerleştirilen küçük boyutlu monitörler. Günümüzde kullanımı çok yaygın olduğu için ses kayıt dünyasında stüdyo ya da referans monitörü denildiğinde genelde yakın alan monitörler anlaşılır.
noise gate
Belirlenen bir seviye üzerindeki sinyalleri hiçbir işlem yapmadan ve hiçbir değişikliğe uğratmadan geçiren ancak sinyal seviyesi belirlenen seviye altına düştüğünde çıkışını kapatan ya da çıkış seviyesini kullanıcı tarafından belirlenen düzeyde azaltan cihaz.
noise-shaped dither
Dithering işlemi sırasında gürültüyü insan kulağının hassas olduğu ve olmadığı frekans bölgelerine göre uygulayan gelişmiş bir dithering tekniğidir.
non real-time DSP
Yapılan işlemlerin direkt olarak ses dosyasına veya non-destructive sistemlerde ayrı bir dosya olarak yazıldığı dijital sinyal işleme şekli.
notch filter
Bkz. Filtre.
NTSC
National Television Standarts Committee. Amerikan ulusal televizyon standartları komitesi.
nW/m
nanoWeber/metre. Analog bant kayıt cihazlarının kalibrasyonunda kullanılan manyetik alan gücünü ölçme birimi. Ayrıca bkz. Kalibrasyon.
Nyquist Theorem
Harry Nyquist tarafından geliştirilen bu teoriye göre dijital ortamda kaydedilebilecek ve üretilebilecek en yüksek frekans, sample rate’in %45-%50’ı kadar olabilir.
O
octave
Bkz. Oktav.
ohm
Empedans için kullanılan birim. Ayrıca bkz. Empedans.
oktav
2:1 frekans oranı. Bir frekansın bir oktav üstü kendisi çarpı iki; bir oktav altı ise kendisi bölü ikidir.
omnidirectional (mikrofon)
Tüm yönlerden gelen seslere eşit şekilde duyarlı pick-up pattern. Ayrıca bkz. pick-up pattern; polar pattern; unidirectional; bidirectional.
open reel
Makara bant.
Orange Book
Veri depolamak amacıyla kullanılan ve bilgisayarlar tarafından okunabilen CD formatı.
oscillator
Seçilen frekans ile periyodik sinyal üreten elektronik devre veya cihaz. Analog synthesizer ve test sinyali üreten cihazlarda kullanılır.
otomasyon
Bkz. Automation.
outboard gear
Dış ünite (cihaz veya devre) şeklindeki sinyal işlemcilere verilen isim. Bu cihaz ve devreler outboard processors olarak da adlandırılır. Ayrıca bkz. Signal processors.
outboard processor
Bkz. Outboard gear.
overdubbing
Daha önce kaydedilmiş sesleri dinlerken başka bir sesi ayrı bir kanala daha önceki kaydedilenlerle eş zamanlı olacak şekilde kaydetme işlemine verilen isim.
Ö
örnekleme oranı
Bkz. Sample rate.
P
panlamak
Sinyali stereo miks içinde tam sağ, tam sol veya sağ ve sol kanallar arasında herhangi bir yere yatırmak.
parametric EQ
Bkz. Equalizer.
patchbay
Telefon teknolojisi kökenli, stüdyoda tüm cihazların giriş ve çıkışlarının toplandığı panel.
patchcord
Patchbay üzerinde bağlantı yapmak için kullanılan kısa kablolara verilen isim.
PCM
Bkz. Pulse Code Modulation.
PCM-VCR
Pulse Code Modulation – Video Cassette Recorder. Analog/ Dijital ve Dijital/Analog çeviriciler ile video kaset cihazından oluşan bir sistemdir. Dijitale çevrilen ses U-Matic formatındaki 3/4″ genişliğindeki video bant üzerine yazılır. DAT’ın yaygınlaşmasından önce albüm master’ları için kullanılmıştır.
PD
Mitsubishi tarafından geliştirilmiş, sabit kafa teknolojisine sahip, üretimden kalkmış dijital kayıt formatı.
peak
Sinyal seviyesinin en üst (maksimum) noktası. Pozitif peak değeri ve sıfır noktası arasındaki fark peak value (peak değeri); pozitif ve negatif peak değerleri arasındaki fark ise peak-to-peak value (iki peak noktası arasındaki değer) olarak adlandırılır.
period
Bkz. Periyot.
periyot
Ses dalgasının bir çevrimini tamamlaması için gereken süre. Saniye cinsinden ifade edilir.
phantom center
Stereo sistemlerde orta kanal. Stereo sistemlerde, sağ ve sol hoparlörlerin birleşmesi ile oluşturulan orta kanal dinleyici üzerinde sanki ortada üçüncü bir hoparlör varmış gibi bir izlenim yaratır. Bu sebepten dolayı orta kanal phantom (hayalet) center olarak adlandırılır.
phantom power
11-48 Volt arasında değişen, mikser veya ayrı bir güç ünitesi tarafından mikrofon kablosu aracılığı ile mikrofona gönderilen enerji. Condenser mikrofonlar için kullanılır.
phase
Bkz. Faz.
phono konnektör
Bkz. RCA konnektör.
pick-up pattern
Mikrofonun hangi yön veya yönlerden gelen ses dalgalarına duyarlı olduğu. Mikrofonun sesi alma veya sesi duyma şekli.
pitch shifter
Sesin perdesini (pitch) değiştiren cihaz.
plate reverb
Metal plakaların titreşimi ile elde edilen mekanik bir reverb simülasyon tekniği. Ayrıca bkz. reverberation ve reverb.
plug
Erkek tip konnektör.
polar pattern
Mikrofonun pick-up pattern’ının grafiğe dökülmüş hali. Polar response olarak da adlandırılır. Ayrıca bkz. Pick-up pattern.
polar response
Bkz. Polar pattern.
polyphonic
Aynı anda birden fazla ses veya nota çalabilme özelliği.
portamento
İki nota arasında pitch’in belirli bir hızda yükselerek ya da alçalarak geçiş yapması. Glissando veya glide olarak da adlandırılır.
post production
Bkz. Post prodüksiyon.
post prodüksiyon
Film ve müzik prodüksiyonlarının son aşaması için kullanılan geniş anlamlı bir terimdir.
PPQN Parts-Per-Quarter-Note.
Bkz. Resolution (MIDI).
principal effects
Film ve görüntülü programlarda, ses tasarımcıları tarafından gerçekleştirilen patlama, çarpışma gibi ses efektleridir. Ayrıca bkz. Sound design ve sound designer.
print-through
Bandın makarada sarılı durumdayken bir katındaki manyetizmin hemen dışındaki katına geçmesi, etki etmesi. Bunu önlemek için analog makaralı bantlar bandın son tarafı dışarıda olacak şekilde saklanır. Ayrıca bkz. Tails out ve heads out.
pro gear (veya equipment)
Profesyonel cihazlara verilen isim.
production sound
Film ve görüntülü program prodüksiyonlarında çekim sırasında sette kaydedilen sesler.
prosumer
Profesyonel ve ev tipi cihazlar arasında kalan yarı- profesyonel cihazlara verilen isim.
proximity effect
Yakınlık etkisi. Cardioid ve bidirectional mikrofonların ses kaynağına yaklaştıkça alt frekansları daha fazla ve daha vurgulu olarak üretmesi. Ayrıca bkz. Pick-up pattern; polar pattern; unidirectional; bidirectional.
psikoakustik işlemciler
Bkz. Psychoacoustic processors.
psychoacoustic processors
Psikoakustik işlemciler. Sesin beyin tarafından nasıl algılandığını etkileyen sinyal işlemciler. Ayrıca bkz. Sinyal işlemciler.
Pulse Code Modulation
PCM. Analog sinyalin belli periyotlarda örneklenip, quantize edilip, ikili sayı sisteminde dijital olarak temsil edilmesi.
punch-in / punch-out
Herhangi bir kanaldaki bir hatayı düzeltmek amacıyla, müzik akarken sadece hatalı bölümün başında kayda girme işlemine punch-in, hatalı bölümün sonunda kayıttan çıkma işlemine ise punch-out adı verilir.
Q
Q
EQ’nun etkili olduğu frekans aralığının genişliği; iki cut-off noktası arasında kalan çan eğrisinin genişliği. Q, oktav cinsinden ifade edilen bandwidth’in farklı bir şekilde ifade edilmesidir. Q, “quality factor” (kalite faktörü) anlamına gelmektedir. Bandwidth ve Q ters orantılıdır; bandwidth oktav olarak artıkça Q değeri küçülür, bandwidth oktav olarak daraldıkça Q değeri büyür. Ayrıca bkz. Equalizer ve cut-off frequency.
quantization
Analog sinyaldeki voltaj değerlerinin dijital sistemde temsil edilen değerlere çevrilmesidir.
QuickTime
Apple firması tarafından geliştirilen dijital video, ses, animasyon ve grafik platformu. Macintosh bilgisayarların yanı sıra Windows altında da çalışmaktadır.
R
RCA konnektör
Şase ve tek iletkenden oluşan konnektör. Dengesiz sinyal için kullanılır. Kasetçalar, cd player ve benzeri ev tipi cihazların yanı sıra S/PDIF giriş ve çıkış kapıları için de kullanılır.
R-DAT
Rotary-Digital Audio Tape. Bkz. DAT.
real-time DSP
Gerçek zamanlı dijital ses işleme.
reamp (reamping)
Gitar sinyalini doğrudan (herhangi bir amplifikatör veya sinyal işlemciden geçirmeden) kaydedip daha sonra kuru olarak kaydedilmiş sinyali gitar amplifikatör veya sinyal işlemcilere gönderip tekrar kaydetmek. 1960’lardan bu yana kullanılan bu tekniği günümüzde plug-in’ler yardımıyla gerçekleştirmek çok kolay hale gelmiştir.
recall
Bkz. Snapshot recall.
record/sync head
Bantlı analog kanal kayıt cihazlarında bulunan hem kayıt hem de okuma işlemlerini senkronize olarak yapabilen kafa. Overdubbing işlemi sırasında kullanılır.
recording console
İngilizcede kayıt mikserlerine verilen isim.
Recording Industry Association of America
Kısa adı RIAA olan, Amerika’da plak firmalarını temsil eden bir meslek birliği. Amerika’da, yasal yollarla satışı yapılan albümlerin %90’ı bu birliğin üyeleri olduğu firmalar tarafından üretilmekte ve/veya dağıtılmaktadır. Ayrıca bu birlik altın ve platin plak ödüllerini onaylar ve verir.
Red Book
Ses ve müzik CD formatına verilen isim.
reflection
Ses dalgalarının yansıması.
refraction
Kırılma. Ses dalgalarının yayılma hızının ortam değişikliğine bağlı olarak artması veya azalması ve bu sebepten dolayı dalgaların kırılması ve yön değiştirmesi. Örnek olarak ses dalgaları havadan sıvı bir ortama geçerse, dalgalar bu ortam değişikliğine bağlı olarak kırılıp yön değiştirirler. Refraction, genellikle diffraction (kırınım) ile karıştırılır.
repro head
Bantlı kayıt sistemlerinde bulunan okuma kafası. Repro, reproduce (yeniden meydana getirmek, temsil etmek, tekrarlamak) sözcüğünün kısaltması olarak kullanılmaktadır.
resolution (MIDI)
Çözünürlük. Sequencer üzerinde parçanın temposu BPM, beats-per-minute (dakikadaki vuruş sayısı) olarak ayarlanır, ancak sequencer işlem yaparken vuruş aralarını çok daha küçük bölümlere ayırır. Buna resolution veya PPQN (parts-per-quarter note; her çeyrek nota için bölüm sayısı) adı verilir.
reverb
Reverberation ya da kısaca reverb simülasyonu yapan cihazlara verilen isim.
reverberation
Yansıma, yankılanma. Sesin bir mek√¢ndaki binlerce ve rasgele oluşan yansımaları ile meydana gelen akustik oluşum. Ayrıca bkz. Delay ve eko.
ReWire
Propellerhead firması tarafından geliştirilmiş, iki program arasında veri akışı sağlayan bir protokoldür. Yaygın olarak Reason ile Pro Tools veya Cubase gibi bir host programı birlikte kullanmak için kullanılır. Host programın sequencer’ında kayıtlı notalar Rewire üzerinden Reason’ın içindeki sampler veya synth’lere çaldırılabilir, bu sampler veya synth’lerin çıkışları Reason içinde mikslenebilir ya da ayrı kanallar halinde host programın mikserine taşınabilir.
RIAA
Bkz. Recording Industry Association of America.
riding the fader
Fader’ı sürmek; ses seviyelerini fader ile ayarlamak, seviye olarak düşük yerleri açıp, yüksek yerleri kısmak için kullanılan terim. Compression’a alternatif olarak kullanılır. Ayrıca bkz. Compression ve kompresör.
RMS
Root-Mean-Square. Sinyalin belli bir süre içinde elde edilen ortalama genlik değeridir. Ses sinyalinde ortalama seviye değerleri kendi içlerinde fazla farklılık göstermez ancak peak değerleri sürekli değişir. Sinyalin belli bir süre içindeki genel yüksekliğini hesaplamak için RMS değeri kullanılır. RMS değeri, peak değerinin 2’nin kareköküne bölünmesi ile bulunur; diğer bir deyişle RMS değeri, peak değerinin 0.707 katıdır.
room tone
Oda tonu. Odanın veya bir mekanın, içinde başka sesler yokken boş ve sessiz haliyle kaydedilmesi. Room tone, post prodüksiyon aşamasında değiştirilen ve eklenen diyalogların altına veya aralarına döşenerek seste süreklilik sağlanır ya da ses kanalında silinen bölümlerin yerine eklenerek seste boşluk olması önlenir.
Root-Mean-Square
Bkz. RMS.
Rotary Head Digital Audio Recorder
Döner kafalı dijital ses kayıt cihazı.
RTAS
Real Time Audio Suite. Digidesign tarafından geliştirilen real-time olarak Pro Tools altında çalışan plug-in formatı.
Ses Kayıt ve Müzik Teknolojileri Kaynak Kitaplar (Bilgi almak için tıklayınız)
Ses ve müzik teknolojileri ile ilgili 300 adet blog yazım var. Göz atmak için hemen tıklayın!
Sözlük
