Yıllardan beri tanıtım filmi, belgesel, radyo programı ve podcast gibi görüntülü ve görüntüsüz medya için ses tasarımı ve ses miksi yapıyorum. Üzerinde çalışmam için proje paketini gönderirken prodüksiyon sırasında kaydetmiş ya da projede kullanmak üzere çeşitli kaynaklardan edinmiş oldukları ses dosyalarını da gönderiyorlar. Tahmin edebileceğiniz gibi, bu ses dosyalarının formatları ve kayıt kaliteleri birbirlerinden çok farklı olabiliyor. Projede tüm bu ses dosyalarını bir araya getirip, birbirleriyle uyumlu çalışacak bir şekle sokmak için bayağı ciddi bir çalışma yapmak ve bolca emek harcamak gerekiyor. Bu, başlı başına bir konu. Bir gün bununla ilgili bir yazı yazabilirim. Şimdi gelelim bu yazının esas konusuna…

Mono / Stereo Karmaşası

Format ve kalite karışıklığına ek olarak, gelen ses dosyalarında bir de mono/stereo karmaşası oluyor. Videocuların birçoğu her durumda (tek bir mikrofon ile yapılmış kayıtlar için bile) stereo dosya kullanıyorlar. Hatta siz bir mikrofon ile kayıt yapıp mono bir ses dosyası verdiğinizde, “bu dosyanın bir tarafı eksik” diyerek mono dosyayı stereo bir kanalın bir tarafına yerleştirip, diğer tarafına da aynı dosyayı kopyalıyorlar. O yaptıkları sözde stereo kanalın aslında mono (ya da double-mono) olduğunu anlatmak pek mümkün olmuyor.

Gönderdikleri paketin içinden projede kullanmak üzere müzik dosyaları da çıkıyor. Eğer bunlar çekim sırasında kamera ile kaydedilmiş ses dosyaları ise çok büyük olasılıkla mono oluyorlar (her ne kadar “stereo görünümlü” olsalar da).

Mono Dosyaları Geniş Duyurmak İçin Kullandığım Yöntem

Mono müzik dosyalarını mikste biraz daha geniş duyurabilmek için eskiden beri kullandığım bir yöntem var. Bunu sizlerle paylaşmak istiyorum.

Ben bu yöntemi genellikle medya için ses tasarımı ve miks sırasında kullanıyorum ama müzik projelerindeki enstrümanlar için de kullanmak mümkün.

Öncelikle, eğer müzik dosyası stereo formatta ise dosyayı sol ve sağ kanal olarak iki ayrı dosyaya bölüyorum ve birini siliyorum. Dosya, double-mono (yani “stereo görünümlü mono” olduğu için) hangi kanalı sildiğiniz fark etmez.

Bu bölme işini Pro Tools içinde kanalın ismine sağ tuşla tıklayıp “Split into Mono”; Studio One içinde ise View menüsünden Browser penceresini aktif hale getirip, Files sekmesi altında dosyayı bulup, dosya ismine sağ tuşla tıklayıp “Split to Mono Files” komutu ile gerçekleştirebilirsiniz. Bu işlemi diğer DAW’lar içinde de benzer şekillerde yapabiliyor olmanız lazım.

Sol menü: Pro Tools | Sağ menü: Studio One

Daha sonra stereo bir aux kanalı (Pro Tools: “Aux Input” / Studio One: “FX Channel”) açıyorum ve bu kanala basit bir stereo delay plug-in’i insert ediyorum. Pro Tools ile çalışıyorsanız seçeceğiniz plug-in “multi mono plug-in” olmalı (sebebini aşağıda açıklayacağım).

Delay üzerinde hem sol hem de sağ kanal için gecikmeyi 5-15 milisaniye arasında olacak şekilde ayarlıyorum (delay time hem sol hem de sağ kanal için aynı oluyor).

Şimdi geldik işin kritik kısmına… Delay plug-in’i üzerinde kanallardan birinin fazını ters çeviriyorum (sol veya sağ kanal fark etmez).

Bunu Pro Tools içinde yapmak için plug-in üzerindeki “Master Link” butonuna basıp sol ve sağ kanal arasındaki bağlantıyı kırıyorum. Bu sayede plug-in üzerindeki sol ve sağ kanallar birbirlerinden bağımsız olarak çalışabiliyor (yukarıda plug-in açarken “multi mono” seçmemizin sebebi buydu). Ben bu örneğimiz için sol kanalın fazını ters çevirdim.

Studio One içinde stereo plug-in üzerindeki sadece bir kanalın fazını ters çevirmek isterseniz, delay plug-in’inden sonra Mixtool plug-in’ini açıp “Invert Left” veya “Invert Right” seçeneğini işaretlemeniz yeterli. Ben bu örneğimiz için sol kanalın fazını ters çevirdim.

Bu yöntem ile elde ettiğim sonucu aşağıdaki videoda dinleyebilirsiniz. Mono ve stereo simülasyon arasındaki farkı stereo bir sistemde ya da bir kulaklıkla çok rahat duyabilirsiniz!

Mono Uyumluluğu

Bu stereo genişletme tekniğinin en cazip tarafı, sinyal eğer tekrar monoya dönerse faz kaybı ya da faz çakışması gibi sorunların ortaya çıkmaması. Mono uyumluluğu hala çok önemli! Üzerinde çalıştığımız video veya podcast’in mono olarak dinlenme ihtimali hala yüksek!

İlgili yazılar:

Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.

Benzer paylaşımlar için beni Facebook, Instagram ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.

© 2020 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.