Yıllar içinde delay kullanımı ile ilgili olarak bana yazılı veya sözlü olarak birçok soru soruldu. Bunlar içinde en çok sorulan ve sorulmaya devam eden iki soruyu bu yazımda cevaplarıyla birlikte sizlerle paylaşmak istiyorum.

Soru #1: “Delay süresini her zaman parçanın temposuna göre mi ayarlamalıyım?”

Hayır. Çoğu zaman delay süresini parçanın temposuna göre ayarlıyoruz ama bu her zaman böyle olmalı diye bir kural yok. Bazen delay süresini parçanın temposundan bağımsız olarak ayarladığımız da oluyor.

Delay Süresini Parçanın Temposuna Göre Ayarlarsak…

Delay süresini parçanın temposuna göre ayarlarsak, diğer bir deyişle delay’i parçanın BPM’ine oturtursak, bu durumda delay efekti sesi büyütür ve güçlendirir.

Delay süresini BPM’e göre ayarlamak artık çok kolay. Plug-in’lerin birçoğu parçanın temposuna göre bunu kendisi otomatik olarak yapıyor. Yapmıyorsa da delay formülü kullanarak süreyi basit bir şekilde hesaplayabiliriz.

Çeyrek (1/4) nota için milisaniye cinsinden delay süresi formülü aşağıdaki gibidir:

Delay süresi (ms) = (60 / bpm) x 1000

Örnek olarak temposu 120 bpm olan bir parça için çeyrek nota delay süresi 500 milisaniyedir.

Bu sayıyı iki ile çarparak yarım (1/2) nota, dört ile çarparak tam nota değerlerini bulabiliriz.

Aynı şekilde bu sayıyı ikiye bölerek sekizlik nota (1/8), bu değeri de yine ikiye bölerek on altılık nota (1/16) ve bu şekilde devam ederek diğer nota değerlerini hesap edebiliriz.

Ses Kayıt ve Müzik Teknolojileri adlı kitabımın “Editing, Miks ve Sonrası” başlıklı bölümünde triplet ve noktalı değerler de dahil olmak üzere hesaplamaların nasıl yapıldığını detaylı bir şekilde anlatmıştım. Kitabın sonunda 40 bpm ile 300 bpm arasındaki delay sürelerinin milisaniye karşılıklarını gösteren “Tempo ve Nota Değerlerine Göre Delay Süreleri” başlıklı bir de tablo bulunuyor.

Delay Süresini Parçanın Temposuna Göre Ayarlamazsak…

Delay süresini parçanın temposuna göre ayarlamazsak, tekrarları rastgele ayarlarsak, bu durumda delay efekti orijinal (kuru) sesin etrafında farklı bir alan oluşturmaya başlar. Bu oluşan alan çoğu zaman mikse derinlik katar.

Hep söylenir ya, delay kullanarak miksin derinliğini artırabilirsiniz diye, işte bahsedilen bu aslında.

Tempodan bağımsız olarak ayarlanmış (genelde kısa) delay süreleri, hatta biraz da pitch shift yaparsanız, mikse derinlik katmaya yardımcı oluyor.

Özetle…

Sonuç olarak, delay süresini tempoya göre ayarlamak veya ayarlamamak tamamen hedeflediğimiz amaca göre almamız gereken bir karar. Delay süresini parçanın temposuna göre ayarlarsak, delay efekti sesi büyütür ve güçlendirir. Delay süresini parçanın temposuna göre ayarlamazsak, delay efekti orijinal sesin etrafında farklı bir alan oluşturur ve bu oluşan alan da mikse derinlik katmaya yardımcı olur.

Soru #2: “Aynı anda hem delay hem de reverb kullanıyorsam sıralama nasıl olmalı?”

Delay ve reverb efektlerini arka arkaya kullanırken (eğer özel bir etki yaratmaya çalışmıyorsak) sıralama belli: Önce delay, sonra reverb.

Ancak merak edilen esas şey bu değil…

Aslında burada soru şu: “Bir enstrüman için aynı anda hem delay hem de reverb kullanıyorum, delay sinyalini reverb’e göndermeli miyim?”

Daha kısa bir şekilde soracak olursak: “Delay’e reverb vermeli miyim?”

Bu sorunun cevabı tamamen size bağlı… Estetik açıdan hangisi kulağınıza doğru geliyorsa onu yapmalısınız.

Ben genelde delay sinyalini reverb’e gönderirim çünkü bu şekilde kullandığımda delay tarafından üretilen tekrarlar orijinal sinyal ile birlikte aynı alan içine girmiş oluyor. Bazen de tekrarların tek tek duyulmasını, hatta miksin içinden biraz çıkmasını isterim. Böyle bir durumda ise delay’i reverb’e göndermiyorum. Dediğim gibi, seçim sizin. Estetik açıdan hangisi kulağınıza yatıyorsa, o anda hangisinin gerekli olduğunu düşünüyorsanız o şekilde kullanabilirsiniz.

Yukarıdaki videoda, birinci seçenekte, efektsiz gitar aynı anda hem reverb hem de delay’e gönderiliyor ve bu üç sinyal birleştiriliyor. İkinci seçenekte ise efektsiz gitar hem reverb hem de delay’e gönderiliyor, daha sonra delay tarafından üretilen tekrarlar reverb’e gönderiliyor. Son olarak yine bu üç sinyal birleştiriliyor.

Kısaca: Birinci seçenekte delay’e reverb vermiyoruz; ikinci seçenekte ise delay’e reverb veriyoruz.

İki seçenek arasında çok büyük olmasa da miksin içinde değişiklik yaratacak kadar bir fark duyuluyor. İkinci seçenekte delay tarafından üretilen tekrarlar orijinal sinyal ile birlikte aynı hacim/alan içine giriyor.

Bu konu ile ilgili olarak eğer daha önce okumadıysanız aşağıda linklerini paylaştığım yazıları okumanızı tavsiye ederim.

Sorularınız Varsa

Blog yazılarımı Instagram, Facebook ve Twitter hesaplarımdan paylaşıyorum. Sorularınız olursa bu paylaşımlar altında sorabilirsiniz. Zaman zaman sizlerden gelen bu sorular üzerinden blog yazıları yazıyorum. İlginiz için teşekkürler!

Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.

Benzer paylaşımlar için beni Facebook, Instagram ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.

© 2022 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.