Mikste vokalin seviyesini ayarlıyoruz, genel olarak kulağa iyi geliyor ama yer yer düşük kalıyor veya zaman zaman yüksek geliyor ve miksin dışına çıkıyormuş gibi duyuluyor… Üstelik bu durum kompresör kullandığımız halde oluyor… Kompresörün amacı zaten bu seviye farklarını ortadan kaldırmak değil miydi?

Böyle bir durumda ne yapmamız gerekiyor? Vokali miksin içine nasıl oturtabiliriz?

Bunun için üç farklı yöntem var. Bu yöntemleri paylaşacağım ama ondan önce sorunun ne olduğunu anlatmak istiyorum. Sorunun ne olduğunu anlarsak çözüm için neyi neden yaptığımızı da çok daha net bir şekilde anlayabiliriz.

Sorun

Kompresör kullanmanıza rağmen vokalin miksin içine oturmamasının sebebi vokalin seviyesindeki iniş çıkışlar. Kompresör küçük artışları veya azalmaları sorunsuz bir şekilde dengeleyebiliyor. Diğer yandan, bu artış veya azalmalar vokalin genel seviyesine göre büyük farklılıklar gösteriyorsa, bu durumda kompresör bu farkları kapatamıyor, sinyali dengeleyemiyor.

“Dengeleyemiyor” diyorum, ama aslında teknik olarak çok daha “ağır” ayarlar kullanarak bunu yapmak mümkün. Ancak, vokaldeki tüm enerjiyi söküp alacağı, vokali adeta kötü kompresör ayarlarıyla yayın yağan bir radyo istasyonuna çevireceği için, biz bunu (kompresörü aşırı şekilde kullanmayı) asla istemiyoruz.

Çözüm, vokalin sinyal seviyesine kompresörden önce müdahale etmek. Sinyali kompresörden önce seviye açısından dengeli bir hale getirmek.

Böylece kompresör sinyaldeki büyük seviye artışları ve azalmaları ile mücadele etmek zorunda kalmayacak. Seviyesi stabil olan bir sinyal üzerinde işlem yapacak, sadece küçük seviye farklarına müdahale edecek ve vokali bir bütün haline getirecek.

Son adım olarak, parçanın durumuna göre, gerekirse dengelenmiş ve kompresör ile işlenmiş sinyale tekrar ufak müdahalelerde bulunabiliriz. Örnek olarak, enstrümanların daha yoğun olduğu nakarat kısımlarında vokalin seviyesini biraz daha yükseltebiliriz.

Şimdi gelelim yukarıda bahsettiğim üç yönteme… 

Bu yöntemleri okurken hem “gerçek” hem de DAW içinde bulunan “sanal” mikserlerin birçoğunda insert noktasının fader’dan önce geldiğini aklımızda tutalım. Diğer bir deyişle, sinyal ilk önce insert noktasından geçiyor (örnek olarak insert noktasındaki kompresör tarafından işleniyor), sonra kanalın fader’ına geliyor. 

Bu sıralamayı bilmek çok önemli!

1- Clip Gain 

Birinci yöntem, clip gain kullanmak. Bu yöntemde izleyeceğimiz adımlar şu şekilde oluyor:

  • Clip gain ile sinyalin seviyesini stabil bir hale getiriyoruz (kısaca, gain staging yapmış oluyoruz).
  • Insert noktası aracılığı ile kanala kompresör ekliyoruz ve sinyali istediğimiz ve gerekli olduğu kadar sıkıştırıyoruz (kompres ediyoruz). Gain staging yapılmış bir kanala insert edilen kompresör tüm parça boyunca o kanaldaki sinyale hemen hemen aynı şekilde tepki vereceği için kompresörün dengeli bir şekilde çalışmasını sağlamış oluyoruz.
  • Son olarak, kanalın fader’ı aracılığı ile küçük dokunuşlar yapıp vokalin, miksin içine tam olarak oturmasını sağlıyoruz (aslında bu da ‘riding the fader’ olarak adlandırılabilir, aşağıda açıklıyorum). Örnek olarak parçanın düştüğü kısımlarda vokalin seviyesini biraz azaltıyoruz, nakarat gibi daha dolu kısımlarda biraz açıyoruz ya da şarkı sözlerinde vurgulamak istediğimiz kelimeler varsa o kelimeler sırasında vokali 1-3 dB yükseltiyoruz.
Clip Gain ile Volüm Otomasyonu Arasındaki Fark ve Gain Staging (okumak için tıklayın)

2- Riding The Fader

Riding the fader, miks sırasında sinyal seviyelerini fader ile ayarlama (seviye olarak düşük yerleri açıp, yüksek yerleri kısma) işlemi için kullanılan, analog mikserler zamanında ortaya çıkmış bir terimdir. O zamanlar miks sırasında miks mühendisleri parçadaki tüm fader hareketlerini ezberleyip, miks stereo banta basılırken bunları gerçek zamanlı olarak tekrar ediyordu. Bazen bir mühendisin yetişemediği durumlarda iki, hatta üç kişi fader hareketlerini gerçekleştiriyordu. En ufak bir hatada başa dönmek gerekiyordu.

Büyük stüdyolardaki kayıt konsollarının bazılarında otomasyon özelliği vardı. Bu, işleri kolaylaştıran bir şeydi çünkü bütün fader hareketlerini tek tek hafızaya almak mümkün oluyordu. 

Bugün artık birçok miks ‘in-the-box’ yapılıyor. Aslında değişen bir şey yok çünkü riding the fader yöntemini bilgisayar içinde yapılan miksler için de geçerli. Mouse ile kanalın volüm seviyelerini çizgiler çizerek ayarladığınızda aslında riding the fader yöntemini uygulamış oluyorsunuz. Tabii bunu mouse yerine bir kontrol ünitesi ile yapmak da mümkün.

İkinci yöntemimizde izleyeceğimiz adımlar şu şekilde oluyor:

  • İlk önce vokal kanalına kanalın fader’ı aracılığı ile ‘riding the fader’ tekniğini uyguluyoruz ve vokali seviye açısından stabil bir hale getiriyoruz.
  • Vokal kanalın çıkışını mikse dahil etmiyoruz, çıkışı bir grup/aux kanalına yönlendiriyoruz.
  • Aux kanalına bir kompresör insert edip, sinyali istediğimiz ve gerekli olduğu kadar sıkıştırıyoruz (kompres ediyoruz).
  • Son olarak, aux kanalının fader’ı aracılığı ile küçük dokunuşlar yapıp vokalin, miksin içine tam olarak oturmasını sağlıyoruz. 

Önce riding the fader yöntemini uygulayıp, sinyali sonra kompresöre göndermeyi gain staging ya da “riding the gain” gibi düşünebilirsiniz ancak mutlaka öyle olmak zorunda değil. 

Örnek olarak, yukarıdaki çizimde olduğu gibi sinyalin ilk önce kanalın insert noktasındaki EQ ya da noise gate gibi diğer sinyal işlemcilere girip, sonrasında fader’a gelip, ardından da bir bus aracılığı ile üzerinde bir kompresör bulunan bir grup veya aux kanalına geldiğini varsayalım. Bu durumda riding the fader işlemi gain staging gibi olmaz çünkü sinyal, fader öncesinde insert noktasında bulunan EQ ya da bir dinamik sinyal işlemciden geçmiş olur. Dolayısıyla insert noktasındaki bu sinyal işlemciler fader hareketleri ile yaptığınız seviye değişikliklerinden etkilenmemiş olur.

3- Plug-in Kullanmak

Clip gain ve riding the fader çok detaylı ve çok temiz sonuçlar alabileceğimiz yöntemler ancak çok zaman ve emek istiyor. Alternatif olarak, bu işi bilgisayara yaptırabiliriz. Bunun için özel olarak üretilmiş plug-in’leri kullanabiliriz.

Örnek olarak, Waves Vocal Rider, insert ettiğimiz kanaldaki vokallerin seviyesini otomatik olarak ayarlıyor. 

Bu yöntemde izleyeceğimiz adımlar şu şekilde oluyor:

  • İlk olarak vokal kanalına Waves Vocal Rider ya da benzeri bir plug-in insert ediyoruz. Plug-in vokalin seviyesini otomatik olarak stabil hale getiriyor.
  • Insert noktası aracılığı ile kanala kompresör ekliyoruz ve sinyali istediğimiz ve gerekli olduğu kadar sıkıştırıyoruz (kompres ediyoruz). 
  • Son olarak, kanalın fader’ı aracılığı ile küçük dokunuşlar yapıp vokalin, miksin içine tam olarak oturmasını sağlıyoruz.

Waves Vocal Rider’ın yanı sıra başka firmaların da benzer işler yapan plug-in’leri mevcut.

Sonuç

Sonuç olarak, vokali miksin içine oturtmak için vokalin sinyal seviyesini stabil hale getirmemiz ve bunu da (kompresörün aşırı tepkiler vermesini önlemek ve sinyali gereğinden fazla sıkıştırmasını engellemek amacıyla) kompresörden önce yapmamız gerekiyor. 

Bunu yapmak için üç yöntem bulunuyor: (1) clip gain, (2) riding the fader + aux kanalı ve (3) bu iş için özel olarak tasarlanmış bir plug-in kullanmak. 

İlk önce bu yöntemlerden birini kullanarak vokalin seviyesini kompresörden önce stabil bir hale getiriyoruz, son olarak da (kullandığımız yönteme göre) kanalın veya aux kanalının fader’ı ile küçük dokunuşlar yaparak vokali miksin için tam olarak oturtuyoruz. 

Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.

Benzer paylaşımlar için beni Facebook, Instagram ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.

© 2022 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.