Phaser, 1970’li yıllarda popüler hale gelmiş bir efekt ünitesidir. Phaser denilince akla ilk olarak gitar ve klavye gelse de bu efekt farklı enstrümanlar için de kullanılmaktadır.

 

Sinyal İşleme Şekli

Phaser, girişteki sinyalin bir kopyasını çıkartır ve “all-pass” olarak adlandırılan bir dizi filtreden geçirir. Böylelikle iki ayrı sinyal elde edilmiş olur: orijinal (ham) ve işlenmiş sinyal. All-pass filtreler sinyalin frekans içeriği üzerinde herhangi bir değişiklik yapmaz. Diğer yandan, all-pass filtrelerin frekans faz tepkisi lineer olmadığından dolayı, ham sinyal ve işlenmiş sinyal arasında frekanslara göre değişiklik gösteren faz farklılıkları oluşur. Diğer bir deyişle, ham sinyaldeki farklı frekanslar farklı sürelerde gecikmeye uğramış olur ve bu da çıkış sinyalinde çoğu zaman armonik olarak birbirleriyle uyumlu olmayan çukur noktaları oluşturur. Gecikme süresi bir LFO (Low Frequency Oscillator) aracılığı ile periyodik olarak değiştirilir, bunun sonucunda çıkış sinyalindeki çukur noktalarının yerleri değişir. Ortaya çıkan bu efekt “phasing effect” ya da “phaser effect” olarak adlandırılır.

Filtrelerin çıkışındaki işlenmiş sinyal, filtre zincirinin girişine geri döndürülür. Buna “feedback” (geri besleme) adı verilir. Feedback ile çukur noktalarının yükseklikleri artar, rezonanslar oluşmaya başlar ve efektin tınısı değişir.

Oluşan çukur noktalarının sayısı kullanılan all-pass filtrelerin sayısının yarısı kadardır. All-pass filtrelerin sayısı “stage” olarak adlandırılır. Örnek olarak, 8-stage phaser içinde sekiz adet all-pass filtre vardır ve oluşan çukur noktalarının sayısı dört olacaktır.

 

Parametreler

Gitar pedalları, analog üniteler, plug-in’ler… Geçmişten günümüze kadar birçok firma tarafından çok farklı phaser cihaz ve programları geliştirilmiş… Durum böyle olunca parametreler de değişiklik gösteriyor, standart bir parametre seti bulunmuyor. Sıkça karşılaşılan phaser parametreleri olarak rate, range/depth, feedback ve mix’i sayabiliriz.

Rate: Hertz (Hz) cinsinden ifade edilir. LFO’nun hızını kontrol eden parametredir.

Range/Depth: LFO tarafından modüle edilecek olan frekans aralığını kontrol eden parametredir. Tavan (ceiling) ve taban (floor) frekanslar belirlenerek, bu iki frekans arasında kalan aralıkta sweeping (süpürme) işlemi yapılır. Bazı cihaz veya plug-in’lerde “depth”, işlenmiş sinyal ile ham sinyal arasında karışım dengesini adlandırmak için kullanılmaktadır, bu konuda dikkatli olmak gerekir.

Feedback: Filtrelerin çıkışındaki işlenmiş sinyalin hangi oran ya da yüzde ile filtrelerin girişine döndürüldüğünü kontrol eden parametredir.

Mix: Yüzde (%) cinsinden ifade edilir. Ham ve işlenmiş sinyallerin karışım dengesini kontrol eden parametredir.

 

Örnek Efekt

Aşağıdaki videoda örnek olarak hazırladığım ve gitara uyguladığım phaser efektini dinleyebilirsiniz:

 

Kullanım Örnekleri

Yazının başında da belirttiğim gibi phaser denilince akla ilk olarak gitar ve klavye gelse de bu efekt farklı enstrümanlar için de kullanılmaktadır. Aşağıdaki bağlantılarda phaser ile ilgili örnekler bulabilirsiniz (Spotify ve YouTube) (Spotify bağlantılarını göremiyorsanız lütfen sayfayı tekrar yükleyin):

 

“Little Wing” – Jimi Hendrix (gitar)

 

“Eruption” – Van Halen (gitar)

 

“Dancing in the Moonlight” – Thin Lizzy (bas gitar)

 

“Kashmir” – Led Zeppelin (davul ve diğer enstrümanlar)

 

“Just the Way You Are” – Billy Joel (Fender Rhodes)

 

“Solitude Is Bliss” – Tame Impala (gitar)

 

“Peg” – Steely Dan (klavye)

 

“Bridge of Sighs” Robin Trower (gitar)

 

“Paranoid Android” – Radiohead (gitar)

 

“Have a Cigar” Pink Floyd (gitar)

 

Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.

Benzer paylaşımlar için beni Facebook ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.

Başlık fotoğrafı: Brandon Daniel

© 2017 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.