Ses, duyum ve algı üzerine bugüne kadar farklı bilim dallarında ve farklı konular üzerinde binlerce çalışma yapılmış, yapılmaya da devam ediyor. Bu kadar çok sayıda çalışma yapılmış ve yapılıyor olması insanların işitme ve algı mekanizmalarının ne kadar komplike olduğunu gösteriyor. Analitik ve sentetik dinleme de buna güzel bir örnek.

Analitik ve sentetik dinlemenin ne olduğunu açıklayacağım ama önce aşağıdaki ses dosyasını dinleyin.

Dosyada arka arkaya çalınan iki ton var. Ne duyuyorsunuz? Sesin perdesi yükseliyor mu (ses inceliyor mu) yoksa düşüyor mu (ses kalınlaşıyor mu)?

Bazıları inceldiğini yani sesin perdesinin yükseldiğini söylüyor… Bazıları da tam tersini…

Bir daha dinleyin… Sesin perdesi yükseliyor mu yoksa alçalıyor mu?

Soruya verdiğiniz cevap sesi nasıl dinlediğinizle ilgili.

Analitik mi Yoksa Sentetik mi Dinliyorsunuz?

Dinlediğiniz ses dosyasında birinci ton iki farklı sinüs dalgasının birleşiminden oluşuyor: 800 Hz ve 1000 Hz.

İkinci ton da yine iki farklı sinüs dalgasının birleşiminden oluşuyor: 750 Hz ve 1000 Hz.

Analitik (çözümlemeli) dinleme sırasında sesin içindeki tonları ayrı ayrı duyuyoruz.

Analitik dinleme yapanlar yukarıdaki ses dosyasında sesin kalınlaştığını (sesin perdesinin düştüğünü) söylüyorlar. Sebebi çok basit. Her iki tonda da 1000 Hz sabit olmak üzere birinci tonda 800 Hz, ikinci tonda ise 750 Hz var. Dolayısıyla tonun içindeki bileşenleri ayrı ayrı dinleyen biri sesin kalınlaştığını söylüyor (800 Hz —> 750 Hz).

Sentetik (bileşimli) dinleme yapanlar ise bu tonların içindeki 800 Hz ve 750 Hz frekanslarını kısmi frekanslar (partials) olarak duyuyorlar. Diğer bir deyişle 800 Hz’i 200 Hz ana (fundamental) frekansının kısmi frekansı; 750 Hz’i ise 250 Hz’in kısmi frekansı olarak duyuyorlar.

Dolayısıyla sentetik dinleme yapan biri yukarıdaki ses dosyasında sesin inceldiğini (sesin perdesinin yükseldiğini) söylüyor çünkü o aslında tonun içinde olmayan ama kendisinin “duyduğu” ana (fundamental) frekansları takip ediyor (200 Hz —> 250 Hz).

Sentetik dinleme aynı zamanda ‘holistic listening’ olarak da adlandırılıyor.

Ses Kayıt ve Müzik Teknolojileri adlı kitabımda, “Tını” başlığı altında ana ve kısmi frekanslar ile ilgili detaylı bilgi vermiştim.

Son olarak…

Yukarıdaki ses dosyasını bir ya da birkaç defa daha dinleyin. Sesin perdesi yükseliyor mu yoksa alçalıyor mu? Analitik mi yoksa sentetik mi dinliyorsunuz? İstediğinizde analitik, istediğinizde de sentetik dinleyebiliyor musunuz?

Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.

Benzer paylaşımlar için beni Facebook, Instagram ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.

Başlık fotoğrafı: Wellington Cunha | Pexels

© 2020 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.