Üç bölümlük bu yazı dizisinde sizlerle sıklıkla kullanılan üç kompresör tekniğini paylaşmak istiyorum: Paralel, seri ve sidechain. Şu anda okumakta olduğunuz ilk bölüm paralel kompresör kullanımı üzerine. Diğer iki bölüme aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz:
- Kompresör Teknikleri – 2. Bölüm: Seri Kompresör Kullanımı
- Kompresör Teknikleri – 3. Bölüm: Sidechain Kompresör Kullanımı
Bu teknikleri DAW içinde nasıl uygulayacağınızı Pro Tools ve Studio One ekran görüntüleri ile açıkladım. Uygulamaları Logic Pro, Cubase gibi diğer DAW’larda da benzer şekillerde gerçekleştirebilirsiniz.
Paralel Kompresör Kullanımı
Paralel kompresör kullanımını bir bakıma efekt gibi düşünebiliriz. Nasıl bir sinyali reverb’e gönderip sonra sinyalin kendisini (dry olarak adlandırılan kuru halini) reverb verilmiş (wet olarak adlandırılan efektli) hali ile karıştırıyorsak, paralel kompresör kullanımında da sinyalin kuru halini, bir kompresör kullanarak aşırı bir şekilde sıkıştırılmış haliyle karıştırıyoruz.
“Parallel compression” teriminin isim babası Bob Katz paralel kompresör kullanımını “yukarı doğru sıkıştırma” işlemi olarak tanımlıyor. Bu tanımlamanın sebebi, bu tekniği uyguladığımızda sinyaldeki düşük seviyeli seslerin duyulabilirliklerinin artıyor olması. Bu teknik New York’taki stüdyolarda çok kullanıldığı için “New York compression” olarak da biliniyor.
Paralel sinyale kompresör uygularken genelde çok hızlı (çok kısa) attack ve release süreleri kullanılıyor. Threshold ve ratio parametreleri sinyalde en az 10 dB, çoğunlukla da 12-18 dB kazanç düşüşü (gain reduction) olacak şekilde ayarlanıyor.
Paralel sinyal kanalında EQ da kullanılıyor. Bazıları orta frekanslarda yığılmayı önlemek için high shelf ve low shelf EQ kullanarak 100 Hz ve 10 kHz civarını 10 dB kadar boost ediyor. EQ kullanırken faz kaymalarına dikkat etmekte ve her zaman kulak ile kontrol yapmakta fayda olduğunu hemen not düşeyim.
Kompresör ile sıkıştırılmış paralel sinyalin seviyesi kuru sinyale göre genelde daha düşük tutuluyor. Aralarındaki oranı belirlemek için herhangi bir formül yok. En iyi yöntem, paralel sinyalin seviyesini tamamen kısıp, sonra yavaş yavaş açarak tatmin edici bir yerde bırakmak.
Paralel kompresör tekniği sadece davul için kullanılan bir teknik değil. Vokal, bas gitar ve bir takım diğer enstrümanlar için de tercih ediliyor.
Şimdi bu tekniği DAW içinde nasıl uygulayacağımıza bir bakalım.
Örneğimizi davul üzerinden kurguladım. İlk önce Pro Tools içinde “Davul Grup” ve “Davul Grup Paralel” adında iki aux kanalı açıyoruz [a]. Girişlerini bu örneğimiz için Bus 1-2 olarak ayarlıyoruz [b]. Davulda ne kadar kanal varsa çıkışlarını Bus 1-2’ye yönlendiriyoruz [c]. Bu şekilde davul kanalları aynı anda hem “Davul Grup” hem de “Davul Grup Paralel” adlı aux kanallarına geliyor. “Davul Grup Paralel” adlı kanala bir kompresör insert ediyoruz ve ayarlarını yapıyoruz [d]. “Davul Grup Paralel” adlı kanalın seviyesini fader’ı kullanarak istediğimiz kadar açıyoruz [e]. Paralel kompresör tekniğini uygulamış olduk.
Bu uygulamayı Studio One’da gerçekleştirmek için Pro Tools’ta yaptığımız gibi “Davul Grup” ve “Davul Grup Paralel” adında iki bus channel açıyoruz (console penceresi üzerine sağ tık) [a]. Davul kanallarının çıkışlarını “Davul Grup” adlı bus kanala yönlendiriyoruz [b]. Daha sonra “Davul Grup” bus kanalında send yoluyla “Davul Grup Paralel” adlı bus kanala sinyal gönderiyoruz [c]. “Davul Grup Paralel” adlı kanala bir kompresör insert ediyoruz ve ayarlarını yapıyoruz [d]. “Davul Grup Paralel” adlı kanalın seviyesini fader’ı kullanarak istediğimiz kadar açıyoruz [e]. Paralel kompresör tekniğini uygulamış olduk.
Fark ettiyseniz Pro Tools ve Studio One içindeki uygulama tekniği biraz farklı. Studio One, mikseri içindeki bus ve bus kanalını birlikte tutuyor. Bu sebepten dolayı bir kanalın çıkışını (output) aynı anda iki bus’a göndermek mümkün olmuyor. Durum böyle olunca biz de “Davul Grup Paralel” kanalına gidecek sinyali “Davul Grup” kanalından send aracılığı ile gönderdik. Bu aslında bir dezavantaj çünkü send noktası, insert noktasından sonra olduğu için “Davul Grup” kanalına bir plug-in (örneğin bir EQ) insert edip işlem yaptığımızda “Davul Grup Paralel” kanalına sinyalin bu EQ ile işlenmiş halini göndermiş oluyoruz. Alternatif olarak, “Davul Grup Paralel” kanalına sinyalleri davul kanalları üzerinden tek tek send yoluyla gönderebilirdik böylece “Davul Grup” üzerindeki EQ paralel kanal etki etmemiş olurdu ancak bu da çok pratik değil bence.
Artık bazı kompresör plug-in’lerinde dry ve wet dengesini sağlayan mix kontrolü bulunuyor. Böyle bir plug-in’i (örnek olarak davul grubuna) insert edip, doğrudan plug-in üzerinden paralel kompresör tekniğini elde etmek mümkün. Bu işleri kolaylaştıran bir şey ancak bu şekilde çalıştığınızda paralel sinyal üzerinde EQ gibi plug-in’ler kullanma imkanınız olmuyor.
Üç bölümlük bu yazı dizisinin diğer iki bölümüne aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz:
- Kompresör Teknikleri – 2. Bölüm: Seri Kompresör Kullanımı
- Kompresör Teknikleri – 3. Bölüm: Sidechain Kompresör Kullanımı
İlgili yazılar:
- Multiband Kompresör
- Andrew Scheps ve Rear Bus Tekniği
- Önce Kompresör mü, Yoksa EQ mu? Kompresör ve EQ Kullanımında Sıralama Nasıl Olmalı?
- Kompresör Attack Süresinin Sese Etkisini Görselleştirecek Olursak…
- Riding the Fader ve Kompresör Kullanımı
- Kompresör / Limiter Lookahead Özelliği
- Peki Ya Kullanmak İstediğimiz Kompresör Üzerinde Lookahead Özelliği Yoksa?
- MJUC jr. Kompresör (Ücretsiz Plug-in)
Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.
Benzer paylaşımlar için beni Facebook, Instagram ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.
Başlık fotoğrafı: Mac Morrison [CC BY]
© 2020 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.
1 Pingback