Bazı stüdyo fotoğraflarında monitörlerin yan yatırıldığını görüyoruz. Birçok kişi bu tip yerleştirmenin daha “cool” olduğunu ya da göze daha güzel göründüğünü düşünüyor. Peki, monitörleri yan olarak yerleştirmenin duyum açısından bir sakıncası var mı?
Bu sorunun cevabı tamamen monitörün tasarımına bağlı.
Eğer monitör yan yani yatay olarak yerleştirilmek üzere tasarlanmışsa bir sakıncası yok. Hatta sakıncayı bırakın, o monitörü zaten yan olarak kullanmak gerekiyor.
Diğer yandan, eğer monitör dik olarak yerleştirmek üzere tasarlanmışsa, bu durumda o monitörü yan yatırmak yani yatay olarak kullanmak hatalı bir hareket olacaktır. Şimdi bunun neden hatalı bir hareket olduğuna bakalım.
Kontrollü Yönlülük
Firmalar monitörleri dikey kullanım için tasarlarken özellikle üst frekansların dağılımını yatay olarak geniş, dikey olarak da dar tutuyorlar. Buna ‘controlled directivity’ (kontrollü yönlülük) adı veriliyor.
Bunun başlıca iki sebebi var: Birincisi, kullanıcıya yatay eksende daha geniş bir ‘sweet spot’ (optimal dinleme alanı) sunmak. Çalışırken sağa sola hareket ediyoruz ama sürekli oturup kalkmıyoruz.
İkincisi sebep ise ses dalgalarının dikey eksende dağılımını mümkün olduğunca dar tutmak. Bu sayede aşağıda çalışma masası ve mikser, yukarıda da tavan gibi yüzeyler sebebi ile oluşabilecek yansımaları azaltıyorlar.
Dikey olarak kullanılmak üzere tasarlanmış bir monitörü yana yatırdığınızda her şeyi tersine çevirmiş oluyorsunuz.
Dağılım yatay eksende geniş olması gerekirken bu sefer dikey eksende geniş oluyor. Ses dalgaları masadan, mikserden, tavandan ve monitörün altında ve üstünde yakın yerlerde bulunan yüzeylerden daha fazla yansımaya başlıyor.
Daha da kötüsü, yatay eksendeki dağılım daralıyor ve optimal dinleme alanınız küçülüyor. Sağa sola hareket ettikçe frekans dağılımında farklılıklar ortaya çıkıyor ve bu da tabii duyumunuz üzerinde olumsuz bir etki yaratıyor.
Yönlülük Grafikleri
Şimdi de yukarıda yazdıklarımın somut bir şekilde veriye döküldüğü grafiklere bakalım.
Aşağıdaki grafikte dik olarak kullanılmak üzere tasarlanmış Neumann KH 80 iki yollu stüdyo monitörünün yatay (horizontal) yönlülük grafiğini görüyorsunuz. 0 derece çizgisi dinleyicinin hoparlörün tam karşısında bulunduğu noktayı (on axis) temsil ediyor. Grafiği Neumann firmasının sitesinden aldım, maalesef daha büyük bir versiyonunu bulamadım.
Ortadaki kırmızı alan, kabaca bir anlatımla, dinleyicinin duyumda kayıp yaşamadan kaç derece sağa veya sola hareket edebileceğini gösteriyor. 1-2 kHz aralığında bu aralığın ortalama olarak 45 derece civarında olduğunu görüyoruz. 2 kHz ve üstünde ise dağılım ortalama 30 derece civarında.
Şimdi bir de aynı monitörün dikey (vertical) yönlülük grafiğine bakalım.
Dikey yönlülük grafiğinde özellikle 2 kHz ve üstünde dağılımın daha dar olduğunu görüyoruz. Dağılım 5-10 kHz arasında bazı noktalarda neredeyse 15 dereceye kadar düşüyor.
Bunun yanı sıra dikkat çeken iki şey daha var: Birincisi, dikey dağılımın yatay dağılım kadar stabil olmaması. Dikey dağılımda iniş çıkışlar çok daha fazla. İkincisi de 2 kHz’e yakın bir noktada adeta bir göçük olması. Bunu görür görmez hemen bu monitörün crossover frekansına baktım: 1.8 kHz. Crossover noktalarında bu tip göçükler her zaman karşımıza çıkıyor. Eğer bu monitör üç yollu olsaydı, iki adet crossover noktası olacağı için, iki farklı noktada göçük görecektik.
İki grafiği karşılaştırdığımızda aslında sonuç çok net bir şekilde karşımıza geliyor. Bu monitör dik kulanılmak üzere tasarlandığı için yatay frekans dağılımı daha geniş ve daha stabil. Eğer biz bu monitörü yan yatırırsak yatay yerine dikey frekans dağılımı (yani daha dar ve daha inişili çıkışlı bir dağılım) ile dinleme yapıyor olacağız. Monitörü tasarımına uygun olmayan bir şekilde kullanıyor olacağız. Bu da tabii duyumumuz üzerinde olumsuz bir etki oluşturacak.
Bir başka örnek olarak yine dik olarak kullanılmak üzere tasarlanmış Dynaudio LYD 8 iki yollu stüdyo monitörünün yönlülük grafiklerini inceleyelim.
Yukarıdaki grafik LYD 8’in yatay (horizontal) yön frekans dağılımını gösteriyor. 1-5 kHz aralığında ortalama 50 derece civarında oldukça geniş bir dağılım görüyoruz. 5 kHz civarında 3 dB’lik bir daralma var. O bölge biraz dengesiz. 12 kHz ve üstünde de artan bir daralma görülüyor. Genel bir bakışla bu grafiği stabil olarak nitelendirebiliriz.
Şimdi de LYD 8’in dikey (vertical) yönlülük grafiğine bakalım.
Dikey yönlülük grafiğini incelediğimizde dikkatimizi çeken, dağılımın darlığı değil de dengesizliği oluyor. Özellikle 3-5 kHz civarında ciddi bir göçük görüyoruz. Crossover noktasının 3.9 kHz olduğunu göz önüne aldığımızda bu aralıktaki göçük bizi şaşırtmıyor. Daha üst frekanslara baktığımızda da yer yer düşüşler ve hatta küçük küçük göçükler görüyoruz.
Grafiklerde de açıkça gördüğümüz gibi, bu monitörü dik kullanmak yerine yan yatırırsak, yani monitörü tasarımına uygun olmayan bir şekilde kullanırsak, tıpkı Neumann KH 80’de olduğu gibi frekans dağılım dengesi duyumumuz üzerinde olumsuz bir etki yaratıyor olacak.
Sonuç Olarak…
Monitörlerinizi yerleştirirken mutlaka üretici firmanın tavsiyelerine uyun. Monitör eğer dik kullanılmak üzere tasarlanmışsa, dik kullanın, yan yatırmayın. Yan yatırınca belki göze daha güzel görünüyor ya da daha “cool” duruyor olabilir ama sonuçta duyumunuz çok daha önemli.
Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.
Benzer paylaşımlar için beni Facebook, Instagram ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.
Başlık fotoğrafı Dynaudio web sitesinden alınmıştır.
© 2022 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.
1 Pingback