EQ, özellikle parametrik EQ, çok güçlü fakat statik bir ses işleme aracıdır. Güçlüdür çünkü frekans, kazanç ve Q parametrelerini kullanarak sesi istediğiniz gibi şekillendirmenize imkan tanır. Statik bir sinyal işleme aracıdır çünkü giriş sinyalindeki değişiklikleri hesaba katmadan sesi aynı şekilde işler. EQ’nun statik olması, her zaman değilse de bazı durumlarda bir dezavantajdır. Örnek olarak bir keman kaydında üst oktavlardaki notalardan biri veya birkaçının kulağa çok sert geldiğini ya da yırtıcı duyulduğunu varsayalım. EQ ile bu notaları yumuşatabilirsiniz ancak uyguladığınız bu EQ, rahatsız edici notalar çalınmadıkları zaman da devrede olacağı için, enstrümanın genel tonunu etkileyecek, belki de üst frekans detayında ya da alt oktavdaki notalar çalındığında üst kısmi frekanslarda (overtones) azalmaya sebep olacaktır.

Bu noktada dinamik (dynamic) EQ devreye giriyor. Dinamik EQ, standart EQ’nun gücünü, dinamik işlemcilerin sıkıştırma (compression), genişletme (expansion) ve dış sinyallere bağlı olarak çalışabilme (sidechain triggering) özellikleri ile birleştiriyor.

 

Multiband Kompresör ve Dinamik EQ Arasındaki Fark

Multiband kompresör ve dinamik EQ bazı açılardan birbirlerine benzer: Her ikisi de sinyalin seçilmiş bir bölümü üzerinde azaltma veya çoğaltma yapar ve her ikisi de yaptıkları seçimi frekans ve seviye üzerine dayandırır. Diğer yandan, aralarında yakın benzerlik olsa da multiband kompresör ve dinamik EQ aynı şey değildir.

Multiband kompresör sinyali frekans aralıklarına böler ve her frekans aralığını ayrı ayrı sıkıştırır. Cihazın yapısına göre frekans aralıkları bas ve tiz olarak iki; bas, mid ve tiz olarak üç; bas, alt-mid, üst-mid ve tiz olarak dört ya da iyice ince ayarlar kullanarak daha fazla sayıda olabilir. Sinyali frekans aralıklarına bölüp ayrı ayrı sıkıştırmanın avantajı, bir frekans aralığındaki yüksek seviyeli sinyal yüzünden diğer frekans aralıklarının da azaltılmasının, sıkıştırılmasının önlenmesidir. Örnek olarak bas, mid ve tiz olarak üç aralıkla çalışıldığını varsayalım. Multiband kompresör, mid aralığında seviye yükseldiğinde, tiz ve bas frekans aralıklarına dokunmadan, sadece orta frekans aralığında azaltma uygulayacaktır.

Dinamik EQ, crossover noktaları yerine standart EQ filtrelerini kullanır. Bu sayede bir yandan istenilen frekans aralığını Q parametresini de kullanarak çok hassas bir şekilde seçmek, diğer yandan da seçili frekans üzerinde threshold, attack, release gibi parametreleri kullanarak çok kontrollü bir şekilde azaltma/sıkıştırma (attenuation/compression) ve açma/genişletme (boost/expansion) işlemlerini yapmak mümkün olabiliyor. Dinamik EQ’yu seçili frekansın kazancını kompresör ile modüle eden bir işlemci olarak düşünmek yanlış olmaz.

Multiband kompresör ve dinamik EQ arasındaki diğer bir fark ise faz ile ilgilidir. Multiband kompresörün üzerindeki faz filtreleri lineer değilse sinyale sıkıştırma (compression) uygulanmıyor olsa dahi sinyalde sürekli olarak faz bozulması (phase distortion) vardır. Dinamik EQ’da faz bozulması sadece sıkıştırma sırasında ortaya çıkar, frekans kazancının sıfır olduğu durumlarda (unity gain), bozulma olmaz.

 

Dinamik EQ Kullanımı

Dinamik EQ, genel olarak mastering aşamasında kullanılan bir ses işlemcisi gibi düşünülse de miks sırasında vokal ve birçok enstrüman üzerinde kullanılabilir.

Bazı solistler sakin ve yumuşak bölümleri söylerken ton olarak çok dengelidirler ancak gürlük arttıkça ya da üst oktavlardan notalara geçince ses (istenmeyen şekilde) sert, hatta kulak tırmalayıcı bir hâle gelebilir. Eğer bu bahsettiğim durum parçanın içinde ayrı bölümlerde oluyorsa, bu bölümleri farklı kanallara alıp ayrı ayrı EQ uygulayabilirsiniz. Diğer yandan, eğer bu durum, performans açısından bölünmesi mümkün olmayan ya da tercih edilmeyen bir bölümde gerçekleşiyorsa, rahatsızlık veren kısımlardaki sesin tonunu standart bir EQ ile yumuşattığınızda bu sefer de sakin söylenen kısımlar donuk ya da mat bir hâl alabilir. Bu noktada dinamik EQ işinizi oldukça kolaylaştıracaktır. Rahatsız eden kısımlardaki kesmek (seviyelerini azaltmak) istediğiniz frekansların eşik (threshold) parametrelerini doğru ayarladığınızda, EQ sadece rahatsız eden kısımlarda devreye girip kesme işlemini yapacak, diğer kısımlarda ise sinyale dokunmayacaktır.

Diğer bir örnek de ziller olabilir. Davulcunun çok sert vurduğu yerlerde ziller kulak tırmalayıcı bir hâl alabilir. Bu tırmalayıcı sesi standart EQ ile yumuşattığınızda davulcunun daha sakin çaldığı bölümlerdeki üst frekans seviyesini de düşürmüş olursunuz. Dinamik EQ yardımı ile yumuşak çalınan kısımlardaki frekans dengesine dokunmadan, sadece sert çalınan kısımlardaki kulağa yırtıcı gelen tizleri tıraşlayabilirsiniz.

Dinamik EQ’da bulunan ve çok işe yarayan diğer bir özellik de plug-in’in dış sinyallere bağlı olarak çalışabilme (sidechain triggering) özelliğidir. Elimizde birbirlerini maskeleyen bas gitar ve kick kanalları olduğunu varsayalım. Kick’in öne çıkması için bas gitar kanalına EQ uyguladığımızda bas gitarın tonu istemediğimiz bir şekilde değişiyor olabilir. Böyle bir durumda bas gitar kanalına bir kompresör insert edip, bu kompresörün sidechain girişine kick’in sinyalini bağlamak, bu sayede kick her vurduğunda bas gitarın sesini azaltarak (ducking) iki enstrümanın birbirlerini maskelemesini engellemek çok kullanılan bir tekniktir. Bu teknikteki problem, kick her vurduğunda bas gitarın seviyesinin tamamının azaltılıyor olması. Bu tekniği kullanmak yerine bas gitara dinamik EQ uygularsak ve dinamik EQ’yu sidechain üzerinden kick ile tetiklersek, bu durumda kick her vurduğunda bas gitarın sadece kick ile çakışan frekansının seviyesi azaltabiliriz. Bu sayede kick devreden çıktığında ise bas gitarın tonuna hiç dokunmamış oluruz.

Bunlar sadece birkaç örnek. Dinamik EQ çok farklı ve yaratıcı şekillerde de kullanılabilir. Yapılacak en iyi şey bir dinamik EQ plug-in’i alıp ya da plug-in’in demo versiyonunu indirip denemeler yapmak.

Waves F6 Floating-Band Dynamic EQ

 

Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.

Benzer paylaşımlar için beni Facebook ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.

© 2017 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.

 

İlgili Yazı: Multiband Kompresör