DAW içindeki mikserlerde hem stereo hem de mono kanallar için pan kontrol düğmesi bulunur. Mono kanallar için pan işleyişi bütün DAW ve mikser için aynıdır: Pan ayarını sola yatırırsanız ses sol hoparlörden, sağa yatırırsanız ses sağ hoparlörden gelir. Tabii tam sol veya tam sağa yatırmak zorunda değilsiniz. Örnek olarak, sesi tam sağ ile orta nokta arasında bir yere de konumlandırabilirsiniz.

Stereo kanallar için durum biraz daha farklı. Pan kontrolü bazı DAW’larda “gerçek” stereo pan ayarı, diğer DAW’larda ise stereo denge (stereo balance) ayarı yapmak için kullanılıyor.

Peki, stereo pan ve stereo denge kontrolü arasında ne fark var? İlk önce her ikisinin de ne yaptığına bir göz atalım.

Stereo Pan

“Gerçek” stereo pan kontrolü, stereo kanalın içindeki sol ve sağ kanalları birbirlerinden bağımsız olarak stereo panorama içinde dilediğiniz gibi konumlandırma imkanı tanıyor.

Gerçek stereo pan ayarı yapabilmek için hem sol hem de sağ kanal için iki farklı pan kontrolü bulunması gerekiyor. Pro Tools kullanıcılarına bu imkanı sunuyor. Aşağıda görebileceğiniz gibi stereo kanallarda iki farklı pan kontrolü bulunuyor. Bu kontroller birbirlerinden bağımsız.

Birbirlerinden bağımsız olan bu iki farklı pan kontrolü sayesinde sinyali stereo panorama içinde dilediğiniz gibi konumlandırabiliyorsunuz.

Örnek olarak stereo kanalın sol tarafını neredeyse tam sola, sağ tarafını ise orta nokta ile tam sağ arasında bir yere yerleştirebilirsiniz.

Başka bir örnek olarak, hem sol hem de sağ kanalı orta noktaya yaklaştırıp (sol kanal saat 10, sağ kanal saat 2 pozisyonu) stereo imajı daraltabilirsiniz.

Yine başka bir örnek olarak, sol kanalı saat 8, sağ kanalı da sola doğru yatırıp saat 11 pozisyonuna konumlandırıp, benzer diğer bir enstrümana da tam tersini yapabilirsiniz. Bu durumda birinci stereo kanal sol tarafa, ikinci stereo gitar sağ tarafa dağılmış olur. Ortadaki boşluğu başka bir enstrüman için kullanabilirsiniz.

Hatta sol ve sağ kanalın stereo panorama içindeki yerlerini tam tersine çevirebilirsiniz!

Stereo Denge

Bazı DAW içindeki mikserlerde stereo kanallar için tek bir pan kontrolü bulunur. Bu kontrol ile gerçek stereo pan ayarı yapılamaz. Bu pan kontrolü stereo denge (stereo balance) ayarlaması için kullanılır.

Stereo denge ile ilgili olarak bilmemiz gereken önemli bir nokta var: Stereo denge ayarı sol ve sağ kanalların stereo panorama içindeki konumlarını değiştirmez, sol ve sağ kanalın seviye olarak dengesini değiştirir.

Örnek olarak, pan ayarını sola doğru çevirdiğinizde sol kanalın seviyesi değişmez, sağ kanalın seviyesi azalır. Eğer pan ayarını tam sola yatırırsanız sol kanal normal seviyesinde çalar, sağ kanal tamamen kapanır, duyulmaz. Tersini yapacak olursanız, yani pan ayarını tam sağa yatırırsanız, sağ kanal normal seviyesinde çalmaya devam eder, sol kanal tamamen kapanır, duyulmaz!

Özetle Stereo Pan ve Stereo Denge Arasındaki Fark

Gerçek stereo pan kontrolünde sol ve sağ kanalların seviyeleri değişmez, sadece stereo panorama içindeki pozisyonları değişir.

Stereo denge kontrolünde sol ve sağ kanalların seviyeleri ve birbirleri ile olan seviye dengesi değişir, stereo panorama içindeki pozisyonları değişmez.

Sonuç Olarak…

Stereo pan ve stereo denge, her ikisinin de farklı kullanımları var. Şahsi olarak gerçek stereo pan ayarı yapabilmenin mikste müthiş bir esneklik sağladığını düşünüyorum. Benim tercihim her zaman gerçek stereo pan kontrolünden yana.

Eğer gerçek stereo pan kontrolü olmayan DAW’larda bu işi yapmanın bir yolu yok mu diye soracak olursanız, gelecek haftayı beklemenizi rica ediyorum. “Cubase, Studio One ve Logic’te “Gerçek” Stereo Pan Kontrolü” başlıklı yazımda bu konuya değiniyor olacağım (26 Ekim 2020’da yayında).

Teknik terimler için müzik teknolojisi, müzik prodüksiyonu ve ses kayıt terimleri sözlüğüne göz atabilirsiniz.

Benzer paylaşımlar için beni Facebook, Instagram ve Twitter‘da takip edebilir, haberler için mesaj listeme üye olabilirsiniz. Teşekkürler.

Başlık fotoğrafı: JT | Unsplash

© 2020 Ufuk Önen. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kullanılamaz.